Sanayide çarklar durdu

Sanayide son 31 ayın en kötü performansı yaşandı. Aylardır üretim artış hızı yavaşlayan sanayide ağustosta üretim yüzde 4 azaldı. Küresel krizin darbesinden reel sektör de nasibini aldı. İhracatçı sektörler otomotiv ve tekstildeki üretim azalması ekonomik büyüme üzerinde de olumsuz risk oluşturuyor.

Sanayi üretiminin en büyük bileşeni imalat sanayiinde işler iyi gitmiyor. Toplam sanayi üretimi yüzde 4 gerilerken imalat sanayiindeki küçülme yüzde 5,7'yi buldu. Bunun en önemli nedeni de tekstil, hazırgiyim, deri, otomotiv gibi ihracatçı sektörlerde yaşanan üretim kaybı. İç piyasada aylardır yaşanan durgunluk nedeniyle siparişleri büyük oranda düşen sektörler ihracatla bir süre ayakta kalabildi. Ancak küresel krizin Avrupa'yı da vurduğu ortaya çıktı. Bu durum ihracatçı sektörlerin siparişlerinin de kesilmesine neden oldu. Başta otomotiv olmak üzere şimdi yeniden iç piyasanın canlanmasını bekleyen sektörlerde henüz umut ışığı görünmüyor. Tekstilde ise işler bu yıl hiç iyi gitmedi. Üretimdeki azalma 8 ayda yüzde 17'yi buldu. Hazırgiyim ve deri sektörleri de tekstille aynı kaderi paylaşıyor. Bu iki sektördeki gerileme de yüzde 8'lerde. Sektörü kurtarma planının etkileri ise önümüzdeki aylarda görülecek.

Avrupa'daki daralma etkiledi

Avrupa'nın etkisiyle ihracatçı sektörlerin yavaşlaması bu sektörlere yan ürün sağlayan sektörleri de olumsuz etkiliyor. Tüketim malı üreten sektörlerin siparişlerine göre üretim yapan kimya ve ana metal sektöründe de ağustosta gerileme yaşandı. Bu durum tüketimde de bir daralmanın yaşanacağının habercisi. Ancak bu gerileme Merkez Bankası'nın da faiz indirimi için elini güçlendiriyor. Tüketimdeki yavaşlama bir faiz indirimi sinyali veriyor.
Otomotiv son iki yılın en gözde sektörüydü. İhracatla büyüyen sektör haziranda başlayan iç talep durgunluğu nedeniyle tehlike sinyali vermeye başlamıştı. Temmuzda az da olsa toparlanma yaşansa da ağustostaki yüzde 8,9'luk üretim gerilemesi bu sektörde işlerin iyi gitmediğinin habercisi oldu. Öyle ki temmuz ve ağustos aylarında toplu izinlerin yaşandığı sektörde bazı firmalar siparişlerin azlığı nedeniyle eylülde de bayram tatiliyle birleşen yaklaşık 15 gün üretimi durdurdu. Bu durum eylülde de otomotivde yüksek büyüme yaşanamayacağının göstergesi. Ağustosta otomobil üretimi yüzde 14,4, minibüs üretimi yüzde 33,2 azaldı. Sanayideki yavaşlama, ekonomik büyüme için ağustos rakamlarının tehlike çanları çalmasına neden oldu. Üçüncü çeyrek rakamlarının sanayideki ve tüketimdeki gerilemeyle oldukça düşük gelmesi bekleniyor. Yüzde 3 civarında olan büyüme beklentilerinin daha da gerilemesi bekleniyor. Yıl sonu için büyüme beklentisi ise yüzde 4-5 civarında.


SADECE 5 SEKTÖRDE ÜRETİM ARTIŞI YAŞANDI

İmalat sanayiinin neredeyse tüm alt sektörlerinde üretim geriledi. Özellikle büro muhasebe bilgi işlem makinelerinde üretim adeta durma noktasına geldi. Sektörün üretimi geçen yılın aynı ayına göre yüzde 56,6 düştü. Üretim düşüşü, radyo, tv, haberleşme cihazlarında yüzde 36,8, tekstilde yüzde 21,3, tıbbi, optik, hassas cihazlarda yüzde 18,7, elektrikli makinelerde de yüzde 16,8'le ciddi boyutlara ulaştı. TÜİK'in verilerine göre diğer ulaşım araçlarında yüzde 16,4, giyimde yüzde 13, makine ve teçhizatta yüzde 12,6, metal eşyada yüzde 10,4'le ciddi boyutlarda üretim düşüşleri yaşandığı dikkati çekti. Üretim, deride yüzde 9,9, otomotivde yüzde 8,9, kimyasal maddelerde yüzde 6,5, basım yayımda yüzde 6, gıda ve içecekte yüzde 4,2, ağaç ve mantar ürünlerinde yüzde 1,9, metalik olmayan minerallerde yüzde 1 geriledi. İmalat sanayiinin sadece beş alt sektöründe geçen yıla göre üretim artışı kaydedildi. En yüksek artış yüzde 15,6 ile plastik-kauçuk ürünleri imalatında gerçekleşti.

"Kriz gelip geçici"

Başbakan Recep Tayyip Erdoğan, Çek Cumhuriyeti Başbakanı Mirek Topolanek'i kabul etti.

İki Başbakan, karşılıklı olarak heyetleri tanıştırdıktan sonra baş başa ve heyetler arası görüşmelere geçti. Görüşme bitiminde iki Başbakan açıklama yaptı:

Bir gazetecinin Bahçeli ve Baykal'ın Kuzey Irak'a tampon bölge kurulması önerisi konusunda sorduğu soru karşısında Erdoğan: "Tampon bölge konusunda değerlendirmeyi yapacak olan TSK'dır. Tampon bölge ifadesini kullananlar ise o bölgeyi bilmiyor.Hakikaten olması gereken bir şeyse bu adımı da atarız'" dedi.

Erdoğan, global krizle ilgili bir soruya ise şöyle yanıt verdi: "Dalgalı kur rejiminde yükselmiş olması endişe verici değil. Piyasalarda da endişe verici bir durum yok. İrtibatlarımız devam ediyor. Ekonomiden sorumlu devlet bakanı da ABD'ye gitti. Merkez Bankası heyeti de onlarla birlikte. Kriz gelip geçici. Orada bir dizi toplantıya katılacaklar. Bizde bir sıkıntı söz konusu değil. Geçmişten alınan derslerle dışardakikriz bizde görülmüyor.

Kapanan şirket sayısı yılın ilk 9 ayında patladı

Ekonomideki yavaşlama, dünyada yaşanan kriz ve geleceğe yönelik belirsizlikler Türkiye'deki işyeri kapatma istatistiklerine yansıdı. TOBB'un Ticaret Sicili Gazetesi'ndeki ilanlardan yola çıkarak hazırladığı verilere göre, bu yılın ilk 9 ayında 32 bin 328 gerçek kişi ticaret işletmesi kapandı. Geçen yılın aynı döneminde bu rakam 19 bin 588'di. Bu durumda gerçek kişilerin kurduğu ticari işletmelerin kapanma sayısı yüzde 65,04 artış gösterdi.

Sadece eylül ayı dikkate alınarak yapılan değerlendirmede de bu rakam yüzde 67,65 oldu. Eylülde 2 bin 94 gerçek kişi ticari işletmesi kapanma ilanı verirken, geçen yıl bu sayı bin 249'du. Kapanmalarda yaşanan bu yüksek artışa karşılık, kurulan gerçek kişi ticari işletme sayısında durgunluk ve gerileme görüldü. Kurulan ticari işletme sayısı, bu yılın ilk 9 ayında binde 9'luk bir azalış görülerek 38 bin 768'den 38 bin 733'e düştü. Eylülde ise bu azalış yüzde 5,02 oldu ve 3 bin 541 işletme kuruluş ilanı verdi. Geçen yıl eylül ayında bu rakam 3 bin 728'di.

TOBB, temmuzdan bu yana kurulan-kapanan şirket istatistiklerinde eskisine göre daha fazla ayrıntıya giriyor. Bu çerçevede Türk Ticaret Kanunu hükümlerine göre tacir sıfatını kazanan ve esnaflık faaliyeti sınırlarını aşan gerçek kişi ticari işletmelerin yanısıra, kooperatifler, anonim ve limited şirket gibi tüzel kişiliğe sahip kuruluşların durumu ayrı ayrı açıklanıyor. Ayrıntılı yayınlanması işletmelerin kurulma-kapanma eğilimlerinin ekonomideki gerçek durumunu artık daha iyi gösteriyor.
Verilerde gerçek kişi ticari işletmelerde re'sen terkin edilen (Yetkili kamu kuruluşlarının sicilden silinmesini istediği işletmeler) ve liste halinde gönderilen kapanışlar da duyurulmaya başlandı. TOBB'un yenilenen veri açıklama sistemine göre kapanan ticari işletme sayısı bu yılın ilk 8 ayında geçen yıla göre yüzde 63,12, ilk 7 ayda ise yüzde 74,53 artmıştı. Kurulan gerçek kişi ticari işletmeler ise ilk 8 ayda yüzde 0,43 ve ilk 7 ayda ise yüzde 14,73 artış göstermişti.

Tüzel kişiliğe sahip işletmelerde durum

TOBB'un verilerine göre son 3 ayda tüzel kişiliğe sahip şirketlerin kuruluş sayısı ve oranlarında da durgunluk ve gerileme görülüyor. Kurulan tüzel kişi şirket sayısı temmuzda yüzde 2,62 artarak 4 bin 40'tan 4 bin 146'ya çıkmıştı. Bu durum ağustos ve eylülde tersine döndü. Bu aylarda kurulan şirket sayısı geçen yılın aynı ayına göre ağustosta yüzde 21 azalarak 4 bin 320'den 3 bin 413'e indi. Eylülde de yüzde 16,87 azalarak 4 bin 268'den 3 bin 548'e geriledi. Ocak-eylül döneminde kurulan tüzel kişi şirket sayısında ise yüzde 4,99 azalma olarak 41 bin 479'dan 39 bin 410'a indi. Kapanan tüzel kişi işletmeler ise temmuzda yüzde 9,04 artarak 741'den 808'e, ağustosta yüzde 4,64 artarak 603'ten 631'e, eylülde ise yüzde 2,90 artarak 655'ten 674'e çıkmıştı. Ocak-eylül döneminde kapanan tüzel kişi işletmeler ise yüzde 1,49 artarak 7 bin 401'den 7 bin 511'e yükseldi.