ÇOK ZOR AMA ÇOK ZEVKLİ BİR MESLEK
Türkiye’de 35 bin mimar, 14 bin de içmimar bulunuyor. Diğer sektörlerin aksine bu alanda çalışanlar iş bulma konusunda biraz daha şanslı. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Mimarlık Bölüm Başkanı Prof. Dr. Kemal Çorapçıoğlu mimarlıkta işsizlik oranının yüzde 5-10 arasında değiştiğini söylüyor.
Her yıl üniversitelerden yaklaşık 1.100 mimarlık, 1.100 de içmimarlık öğrencisi mezun oluyor. Mimarlık alanında işsizlik oranı hükümete göre artar ya da azalırken içmimarlığın meslek ahlakı açısından gereken koşullar tam olarak oluşmadığı için yeni mezun, kendi işini yapmak isteyen gençler için bu durum bir tuzak olarak görülüyor.
Mesleğin tanımı
Mimar, insanlara ihtiyaç duyduğu mekanlar tasarlayan, yaratan kişiye deniyor. Bu mekan bir okul, ev ya da banyo olabiliyor. Önemli olan insanın konforuna ve ihtiyaclarına cevap veren, sağlam, fonksiyonel, estetik binalar ve mekanlar tasarlamak. Mimar yaptığı binanın havalandırmasından, sokağa düşen gölgesine kadar düşünmek durumunda. Ancak mimarın işi sadece proje-tasarım olarak sınıflandırılmıyor. Tasarlanan her binanın bir de uygulama aşaması var. Uygulama yapılırken çözülmesi, değişmesi, olgunlaşması gereken birçok detay çıkabiliyor. Mimarların bir kısmı bu uygulama aşamasında, "şantiyeci" olarak çalışmayı tercih ediyor. Yani şantiyeler mimarın ikinci belki de en önemli çalışma alanı. Tüm kamu kurumlarında inşaat ve mimari ile ilgili birimler bulunuyor. Diğer çalışma alanları Bayındırlık Müdürlükleri, üniversitelerde inşaat emlak birimleri ve kültür bakanlığına bağlı olan; Anıtlar Kurulları ve Röleve Müdürlükleri. Kamu kuruluşlarında mimarlar genellikle mimari kontrolör olarak çalışıyor. Tespit ve projelendirme yanında ihale sürecini yönetip uygulama süresinde uygulamanın doğruluğunu ve işin bitiminde de parasal ve uygulama olarak onayını veriyorlar. Mimar Özlem Ceylan mimarların son yıllarda satış elemanı olarak da görev aldığını söylüyor. Tüm inşaat firmalarında satınalma birimi bulunuyor. Satışta çalışan mimar, projeyi çizen mimarla oturup, projenin spesifik kısmının projelendirilmesini üstleniyor ve en sonunda fiyat hazırlayıp ürünü satıyor. Mimarlık serbest çalışmaya elverişli bir meslek olduğu için mimarların bir araya gelerek mimarlık bürosu açtıkları da sık görülüyor.
Mimarlık eğitimi
Mimarlık bölümüne ÖSS puanıyla öğrenci alınıyor. Lisede fen matematik bölümünde okuyan öğrenciler mimarlık seçebiliyor. Bölüm değişik üniversitelerde farklı fakülteler altında yer alıyor. Bunlar mimarlık fakültesi, mimarlık-mühendislik fakültesi, mühendislik fakültesi, güzel sanatlar ve tasarım fakültesi olabiliyor.
Mimarlık eğitiminde genel kültür, teknoloji, tarih, restorasyon, tasarlama olmak üzere teorik ve pratik (atölye) dersleri alınıyor, büro ve şantiye stajları yapılıyor.
İş potansiyeli
Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Mimarlık Bölüm Başkanı Prof. Dr. Kemal Çorapçıoğlu, mimarların dönem dönem işsizlik problemiyle karşı karşıya kaldığını söylüyor. Krizde ilk etkilenen sektörlerden olduklarını söyleyen Çorapçıoğlu, iktidarların politikalarıyla ilgili olarak bu durumun değiştiğini de ekliyor. "AK Parti hükümeti inşaata, toplu konuta çok yatırım yaptı. O dönemde neredeyese işsizlik yok denebilirdi. Ama ekonomik krizde de ilk etkilenen sektörlerden oldu. 1-2 sene önceki mezunlar çeşitli seviyelerde iş bulabilirken bu dönem mezunları şanssızlık yaşadı."
Mimarlık bölümüne giren öğrenciler bazen hayal ve tasarlama gücünün zayıf olduğu düşünebiliyor. Çok başarılı öğrencilerin daima yüzde 10 civarında olduğunu söyleyen Çorapçıoğlu diğer öğrencilerin üretim aşaması içinde yer alabileceğini ekliyor. Çorapçıoğlu, mimarlık bölümüne birinci tercihiyle gelen öğrencilerin oranının yüzde 5 olduğunu belirtiyor.
Çorapçıoğlu’na göre, heyecanı sevmeyen, risk almak istemeyen öğrenciler devlette çalışmayı tercih ediyor. Tasarlama planlama faaliyetleri özel sektörde sürdürülüyor. Devlet organlarının bina tasarlama faaliyeti yok. Devlet ihalelerle proje hizmetlerini özel sektöre yaptırıyor. Bir memurun tasarım yapması, proje çizmesi çok ender görülüyor. Tasarım alanında çalışanlar zamanının çoğunu ofislerde geçirirken, üretim alanındakiler şantiye, fabrika ve atölyelerde çalışıyor. Kamu, özel sektör ve denetimdekiler hem ofis hem de şantiyede çalışabiliyor. Yeni mezun bir mimar devlette veya özel sektörde yaklaşık 1.500 TL maaşla çalışmaya başlıyor.
Sektörün büyükşehirlerde canlı ve zengin olduğunu belirten Çorapçıoğlu, mimarlığın resim bölümü olmadığını, teknoloji ağırlıklı, yaratıcılığın bunu desteklediği bir meslek olduğunu söylüyor. Mimarlar Odası Ankara Şube sekreter üyesi Ali Hakkan kamu sektöründe yoğun bir düşüş olduğu görüşünde. "Özelleştirme politikaları ile birlikte kamu sektöründeki mimar sayısı yüzde 60 oranında düştü. Öğrencilerin büyük çoğunluğu yüzde 80 oranında kötü şartlarda da olsa özellikle özel sektörde ve serbest büro sahibi olarak istihdam ediliyor. İş hayatına atılan öğrenciler hem sektörel ve hem de toplumsal olarak mimarlığın uygulama alanlarının çok farkında değiller."
Sayılarla mimarlık:
Türkiye’de 35.000 kadar mimar var.
Bunların yüzde 5-10’u işsiz, yüzde 15-20’si mimarlık yapmıyor.
Her yıl üniversitelerden 1.100 mimarlık öğrencisi mezun oluyor. Yaklaşık 800’ü iş bulabiliyor.
Odaya kayıtlı 35.238 mimarın 14.604’ü İstanbul’da, 7.158’i Ankara’da ve 3.518’i İzmir’de istihdam ediliyor.
Cinsiyet dağılımı ise erkek 21846, kadın 13392
Mimarlığın artıları:
Hem ofiste hem şantiyede çalışma imkanı olması
Zevkli bir meslek olması
Tasarlama dışında istihdam şansı
Küresel ve yerel ölçekte düşünme ve çalışma imkanı
Yaratıcılığı geliştiren bir meslek oluşu
Mimarlığın eksileri:
Bireysel çalışma olanaklarının her geçen gün azaltılması
Tasarlama ve planlama alanında çalışma olanaklarının az olması
Ekonomik krizden etkilenen ilk sektör olması
Kopyalama ve benzerini yapma alışkanlığı nedeniye üretkenliğin azalması
(Başta eğitimi) Gecesi gündüzü olmayan yorucu bir meslek oluşu.
Okurken staj yapın sonra 5 yıl tecrübe kazanın
Mesleğin tanımı
İçmimar, içinde yaşanılan mekánı tasarlayan kişiye deniyor. Bu yüzden farklı disiplinlerdeki tüm mekánlar içmimarların çalışma alanı. Ev, ofis, mağaza, restoran, müze, oteller, son zamanlarda popüler hale gelen yat tasarımları; mobilya, aksesuar ve obje tasarımları içmimarların ilgi alanlarından birkaçı. Türkiye’de tahminen 13.000-14.000 diplomalı içmimar bulunuyor. Aktif olanların sayısı ise yaklaşık 10.000 olarak tahmin ediliyor.
İçmimarlık eğitimi
Bu bölüme girmek için Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı güzel sanatlar liseleri ve son yıllarda açılan, bu meslek dalına hazırlayan orta öğretim kurumlarında okumak gerekiyor. Ancak bu okullardan mezun olan ve üniversitelerin içmimarlık bölümlerini kazanan öğrencilerin beklenenin aksine yetersiz olduğu görülüyor. Bilkent Üniversitesi, Hacettepe Üniversitesi, İTÜ, İzmir Ekonomi Üniversitesi, Karadeniz Teknik, Kocaeli Üniversitesi ÖSS puanıyla; diğer üniversiteler ise yetenek sınavıyla öğrenci alıyor. T.M.M.O.B. İçmimarlar Odası İstanbul Şubesi 2. Başkanı Cenk Çakıl, yetenek sınavı ile öğrenci alan okulların diğer üniversitelere göre daha avantajlı bir konumda olduğunu söylüyor. Çünkü bu fakülteler, hem genel kültür hem de el-göz-beyin koordinasyonunu sağlamış öğrenci adaylarını seçme olanağına sahip. Türkiye’de 28 üniversitede içmimarlık eğitimi veriliyor. Her yıl ortalama 2 bin öğrenci bu bölüme giriyor. Yılda 1.100-1.200 öğrenci mezun oluyor. Aradaki 800- 900 öğrenci sonraki dönemlerde mezuniyet alıyor, bölüm değiştiriyor veya ayrılıyor. İçmimarlığın el yeteneği ve yaratıcı olmayı gerektiren bir meslek dalı olduğunu söyleyen Çakıl, bu bölümü seçmeyi düşünenlere bir kurs programına katılmayı veya özel ders almayı öneriyor. Çünkü üniversitelerde içmimarlık öğrencisine temel mimarlık doktrini ve temel sanat eğitimi verilmeye çalışılıyorsa da, öğrenci için serbest el yeteneği şart ve bu profesyonel yaşam için de bir avantaj.
İş potansiyeli
Çakıl, Türkiye’de içmimarlık mesleğinin, yeterlilik, yetkinlik ve özellikle meslek etiği, meslek ahlakı anlamında gereken koşullarının tam olarak oluşturulmadığını söylüyor. "Bu, üniversiteden yeni mezun gençler için aslında bir tuzak; cazip gibi görünen iş olanaklarına ve tekliflere inanan gençler kendi işlerini yapmak istiyorlar. Sonuç çoğu zaman hüsran oluyor. Benim önerim, öğrenciyken stajlarını muhakkak tamamlamaları ve mezun olduktan sonra en az 5 yıl birkaç değişik ofiste, önce proje/tasarım ekibinde, sonra şantiyede mesleki deneyim kazanmaları. Çünkü içmimarlık mesleği deneme yanılma yoluyla öğrenilecek bir meslek dalı değildir. Yanlış uygulamalar mesleğin itibarını zedelemenin yanında, zaman ve para kaybına neden oluyor. Bu nedenle bilinçli müşterilerin, iş verdikleri kişinin içmimarlık eğitimi alıp almadığını ve meslek odasına kayıtlı olup olmadığını sorgulamaları gerekiyor." Şirkette çalışan yeni mezun bir içmimar 1.000 ila 1.500 TL, tecrübeli bir içmimar ise 2.500 ila 15.000 TL arasında ücret alıyor.
Türkiye’de mimarların genellikle ekonomik sebeplerden dolayı içmimarlık ve dekorasyon yaptığını belirten Çakıl, mimarların ya da diplomasız kendince meşhur kişilerin içmimarlık yapmasının veya yapmaya çalışmasının, sektördeki iş olanaklarını azalttığını düşünmüyor. Tam tersine yeterliliği, yetkinliği olanların ve yaptığı işin kalitesi ile farklılaşanların öne çıkacağını, kötülerin zamanla bir şekilde tasfiye olacağını düşünüyor.
İçmimarlar, özel mimarlık ve içmimarlık ofislerinde proje ekibinde veya şantiyede uygulamacı olarak, belediyelerin ilgili bölümlerinde teknik ya da kontrolör personel olarak çalışabiliyor. Aynı zamanda yelpazesi çok geniş olduğu için içmimarlık ve dekorasyona yönelik, sektöre hizmet eden, donanım, malzeme sağlayan tüm alanlardaki firmaların içmimarlara ihtiyacı oluyor.
İçmimarlık yapabilmenin ön şartı YÖK’e bağlı 4 yıllık içmimarlık eğitimi veren bir üniversitenin içmimarlık bölümünden mezun olmak ve İçmimarlar Odası’na kayıtlı olmak. Meslek odasına kayıtlı olmayan bir içmimarın, içmimarlık yapması, meslekten men edilmesinin yanında, müşterileri ile itilafa düştüklerinde de ciddi sıkıntılar yaşatabiliyor.
İçmimarlığın artıları
İçmimarlık mesleği geleceği iyi olan ve her zaman ihtiyaç duyulacak bir meslektir
Kişinin sosyal ve kültürel yaşamını farklılaştırır ve geliştirir
Ekonomik olarak iyi gelir sağlar
Yaratıcı, farklı ve üretken olmayı sağlar
Zevklidir
İçmimarlığın eksileri
Profesyonelleşmenin zor olduğu bir meslektir
Uzmanlaşmanın gerekli ama bir o kadar zor olduğu bir alandır
Fiziksel ve zihinsel yorgunluk bir aradadır; atölyeler, ofis ve şantiyeler arasında koşturur durursunuz
Düz işçi ile de milyar dolar sahibi müşteri ile de aynı sakinlikte konuşabilmeniz ve anlaşabilmeniz gerekir
Yorucudur.
