2020 YILINDA TÜRKİYE'DE KANSER TAVAN YAPACAK
İki tiryakiden biri sigara yüzünden ölüyor
Sigara içmek 19 Temmuz’da kahvehane, bar, kafe, restoranlar da dahil olmak üzere her yerde yasak olacak. Yasa son virajı alırken farklı kollardan delinmek istendi, hatta bir milletvekili çıkıp “organik sigara” önerisini bile dile getirdi. Sigara ve Sağlık Ulusal Komitesi Başkanı Prof. Dr. Elif Dağlı’yla sigara yasaklarını konuştum. Çünkü Elif Dağlı bir sigara militanı. Sigaranın zararlarını anlatıyor, şirketleri gerektiğinde bir ajan gibi izliyor, sigara - kanser ilişkisiyle ilgili çarpıcı rakamlar veriyor.
19 Temmuz’da Türkiye’deki sigara yasağı genişleyecek ve işletmelerde tütün ürünlerinin kullanımı tamamen yasaklanacak. İşletmelerden bu konuda isyan sesleri yükseliyor. Yasayı çok katı bulanlar var...
Yasanın çıkması çok önemli. Bu yasanın bilimsel temeli var. Başka ülkelerde de denenmiş.
Hangi ülkeler yasağı tam olarak bu şekilde uyguluyor?
İtalya ve İrlanda, Türkiye’ye benziyor. Denetime gelmeyen, kanunları ihlal etmeyi seven bir milletiz biz. “Cesur yürek” olarak filmlere yansımış, çok ateşli insanlar İrlandalılar. Onlarda da sigara tüketimi çok yüksek. İtalya’da da yüksek. Üstelik İtalya’da doktorlar bizim doktorlarımız gibi çok sigara tüketiyor. Birkaç ülke var dünyada doktorları toplumdan fazla sigara içen, İtalya o ülkelerden biri.
“Eyvah müşteri gelmeyecek” korkusunu üreticiler yayıyor
Türkiye’de de doktorların sigara içme oranları toplumdan yüksek mi?
Yok, Türkiye öyle değil.
“İşi kaybedeceğiz, müşteri gelmez” diyen işletmelere ne diyorsunuz?
Yok böyle bir şey. Biz Türkiye’de lokantacılar, restorancılar ve pastacılar dernekleriyle toplantılar yaptık. Bu kanunun uygulandığı hiçbir ülkede ciro düşmedi. Yalnızca sigara üreticilerinin ciroları düştü. Yapılmış 97 çalışma var, biri bile kârlılık azalması bulmamış işletmelerde. Fransa’da, İtalya’da İrlanda’da bu olmamış. California ilk bu yasağı uygulayan yer. Orada müşteri artmış. “Eyvah müşteri gelmeyecek” korkusunu sigara üreticileri yayıyor.
Başkasının dumanı kanser riskini yüzde 30 artırıyor
Yasa sigara tüketimini azaltıyor mu?
Bu yasa yüzde 30 tüketim azalmasına neden oluyor. Uygulanan ülkelerde de böyle. Gün içinde kaç kez işi bırakıp kapı önüne inersiniz? Bir süre sonra sigara içenler ya vazgeçiyor ya da içtikleri sigaranın sayısını azaltıyorlar. Bu yasa sigara içenlerin sayısını yüzde 3 düşürüyor ama sigara tüketimini yüzde 30 azaltıyor. Sigara firmalarının kârlılığını düşürüyor. İnsanlar az içe içe “Aa sigara içmeden de yaparım” diyor. İş yeri yasağı geldi, şimdi restoranlarda da başlayınca daha çok insan ya içmeyecek, ya da daha az sigara tüketecek. Bu da sigara üreticilerini panik ediyor.
Bu yasak içenlerin sayısını düşürmenin yanı sıra sigara içmeyenleri korumaya yönelik. Başkasının içtiği sigara bizim gibi içmeyenlere ne kadar zarar veriyor?
Başkasının sigara dumanını solumak yüzde 25-30 kanser riskinizi artırıyor.
Yasaktan sonra ABD’nin bir eyaletinde acil kalp krizi başvuruları yüzde 60 azaldı
Sigara yakıldığında iki tür duman söz konusu. Biri içe çekilen ve üflenen, diğeri de küllükten ya da elde tutulan sigaradan yükselen. İçmeyenler dışarıdaki dumandan daha fazla etkileniyor değil mi?
Kendi içtiği dumana biz ana akım, küllüğe konulduğunda çıkan dumana da yan akım diyoruz. Sigara içen dumanı filtreden geçerek aldığı için, buna daha az kanserojen deniliyor. Diğeri filtreden geçmiyor. Bu duman havaya yayıldığı içmeyenlerin kanser riskini yüzde 30 artırıyor.
İçmeseniz de içen biriyle uzun süre aynı ortamı paylaşmak hangi rahatsızlıkları tetikliyor?
Astım ve kadınlardaki meme kanserinin pasif duman solumakla direkt ilişkisi var. Türkiye’de kanserlerde patlama oldu. 2020 yılında Türkiye’de kanser tavan yapacak. Sigara içmeye başlayan toplumlarda kanserin ortaya çıkması 20-30 yıl sonra oluyor. Ayrıca kalp krizi riskini de artırıyor sigara. Amerika’da bir eyalette sigara yasaklarından sonra acil kalp krizi başvuruları yüzde 60 azalmış.
İstanbul’da 400 bin astımlı çocuk var, bu çok yüksek bir oran
Türkiye için bu yasanın erken olduğunu söyleyenler de var....
2003 yılında Dünya Sağlık Örgütü uluslararası bir yasa yaptı. Bunun adı Tütün Kontrolü Çerçeve Sözleşmesi. Buna 164 ülke imza attı. Bu yasa kısaca “Kapalı alanlar sigarasız olacak, ayrı yer yapmak yasak” diyor. Biz bunu 2004 yılında imzaladık. 2012 yılında oraya imza koyan tüm ülkeler bunu yapmak zorunda. Sigara yasağını kabul eden 13’üncü ülke oluyoruz dünyada. Tütün yasağına tam kapsamlı uyum gösteren 6’ncı, Avrupa’da da 3’üncü ülkeyiz. “Neden biz öncü oluyoruz?” diyenler var dediğiniz gibi... “Neden iyi bir şeyde öncü olmayalım?” diyorum ben de onlara.
Pasif sigara dumanının çocuklara başlıca etkisi ne oluyor?
Sigara dumanı solumak çocuklarda lösemiye bile neden oluyor. “Çocuğunuzu niye riske atıyorsunuz?” diye sormak lazım sigara tüketicilerine. Ayrıca İstanbul’da 400 bin astımlı çocuk var. Bu çok yüksek bir oran. Başlıca nedeni de sigaralı ortamda bulunmak.
Milletvekilleri de sigara şirketlerinin tuzağına düşüyor
İşin ekonomik boyutu var dediniz biraz önce... Türkiye sigaraya ne kadar para harcıyor?
Türkiye’de 22 milyon kişi sigara içiyor. 22 milyon kişi her gün bir paket sigara parası veriyor. Türkiye dünyada en çok sigara içen ülke sıralamasında 10’uncu. Sigaraya yılda 20 milyar dolar harcıyoruz. Dev yabancı şirketler pazarı elinde tutuyor. Yani yabancı şirketlere sağlığımızı bozsunlar diye güzel paralar veriyoruz.
Bir milletvekili yasa ile ilgili görüşmelerde çıkıp ‘organik sigara’ dedi.
Bu pazarlama aldatmacası. “Tütün ekerken organik tarım yapılsın, içinde katkı maddesi olmasın” demiş. Sigaranın içinde amonyak var. Bu nikotine daha bağımlı hale getiriyor vücudu. Bir milletvekili organik sigara olabileceğine inandırılabiliyor. Uzmanlar tabii ki buna güler ama ne yazık ki bir milletvekili de sigara şirketlerinin tuzağına düşebiliyor.
Hiçbir klima sigarayı temizleyemiyor
İspanya sigara yasağını farklı uyguluyor. Sigara içilen ve içilmeyen mekanları ayırdılar.
Bu öneri sigara firması önerisi. Bu da biliniyor. Belgelerin içinde var bu. Bir sigara şirketi 2003’te Dünya Sağlık Örgütü bu uluslararası yasayı çıkarıp, ülkeler de bunu imzalayınca strateji olarak bunu çıkardı. “Bir ülkede çok geçerliliği olmayan bir kanun çıkarılmasını sağlamak lazım” dediler ve bunu İspanya’da başardılar. Bize İspanya denilince bunun ne olduğunu anlıyoruz. Bir amaca yönelik olmayan kanunu çıkarmanın anlamı yok. İspanya gibi yaparsak bir restoranda bir yanda içenler, bir yanda içmeyenler olur. Amerika’da havalandırma uzmanlarınca yayınlanan bir rapor var: “Hiçbir klima, havalandırma sistemi sigarayı temzilemiyor” deniliyor. Havalandırma mühendisleri hazırlamış bu raporu. Restoran derneklerinden biri havalandırma önerdi.
Bu arada Rekabet Kurulu’na yeni bir havalandırma sistemini Türkiye’ye getirmek için başvuru yapılmış. Bakan havalandırma sistemini kabul etmeyince, Rekabet Kurulu’na yapılan başvuru da geri çekildi. Her şey ticari. Ama en önemlisi insan sağlığı. Bunu hükümet anladı ve yasayı yumuşatma yoluna gitmiyor. Bu da sevindirici.
İki tiryakiden biri sigara yüzünden ölüyor
Sigara içen her 2 kişiden biri sigara yüzünden ölüyor. Bu Rus ruleti değil, yazı tura atmak. “Niye bana oldu?” diye soruyor kanser olanlar. Birinci nedeni sigara.
Ayrıca hastalıkların tedavisi de uzun sürüyor. Sağlık harcamalarına da
30 milyar dolar harcanıyor Türkiye’de. Tedavide kullanılan ilaçların tümü de yabancı.
Toplu taşımaya yasak gelince büyük kıyamet kopmuştu
1996’da otobüslerde sigara yasağı çıkmadan önce de büyük yaygara olmuştu. “Kim biner otobüse?” denilmişti. Sonuçta şu anda hiç kimse sigaralı otobüs düşünemiyor. Bu ayrıca iş güvenliği için de geçerli. İkram sektöründe 600 bin kişi çalışıyor. İnsanları toksit gaza maruz bırakamazsınız. İspanya modeli yaptığınızda orada çalışan insanın iş güvenliği ne olacak? Sigara içmeyen ve 12 saat mesai yapan birini düşünün...
