Hangi kolesterol?

Özellikle kalp krizi geçiren hastalar için iyi ve kötü kolesterol değerleri çok önemli. Kötü kolesterolü düşürmek bir başarı, iyi kolesterolü yükseltmek de o ölçüde gerekli. Bugün kötü kolesterolü düşüren ilaçlar var, iyi kolesterolü yükseltecek silahlar ise sınırlı

Seyhan bey 3 yıl önce, 51 yaşındayken kalp krizi geçirmişti. Yapılan acil koroner anjiyoda bir damarı tam tıkalı bulundu, stent koyularak açıldı. Doktorları kalbi besleyen diğer damarlarında hafif darlıklar olduğunu, ama bunlara müdahale etmeye şimdilik gerek olmadığını söyledi.
O günden bu yana, yediğine içtiğine çok dikkat ediyor, ilaçlarını düzenli kullanıyor, her gün 45 dakika yürüyor, 12 kilo zayıfladı. Sigarayı zaten kriz günü bırakmıştı. Yapılan son kan tahlillerinde toplam kolesterol 147 mg/dl, LDL (kötü) kolesterol 84 mg/dl, HDL (iyi) kolesterol 35 mg/dl bulundu.

Bu değerlerle ne yapmalı?
Kardiyoloğu yurtdışındaydı. Fikir almak için tahlil sonuçlarını birkaç doktor ahbabına gösterdi. Biri kolesterolünün çok düşük olduğunu, kolesterol düşürücü ilacı bir süre bırakıp karaciğerini dinlendirmesini tavsiye etti. Bir diğer doktor arkadaşı, tam aksine, kötü kolesterolünün daha da düşük olması gerektiğini söyledi. Üçüncü doktor ise, esas sorunun iyi kolesterolün düşük olması olduğunu, daha çok egzersiz yapmasını önerdi. Aldığı birbiriyle uyuşmayan tavsiyeler kafasını iyice karıştırdı. Bir daha kalp krizi geçirmemek için ne gerekiyorsa yapmaya hazırdı ama önerilen yollardan hangisini seçmeliydi, bilemiyordu.

Akla yatkın öneriler
Seyhan beyin kardiyoloğu, kasım ayı ortasında döndükten sonra, kan tahlili sonuçlarını inceledi. Birinci tavsiyenin tümüyle, eskilerin deyimiyle “külliyen” yanlış olduğunu, kolesterol düşürücü ilacı kesinlikle kesmemesi gerektiğini söyledi. (LDL) kötü kolesterolün 100’ün altında olması iyiydi, ‘daha bile düşük olabilir’ dedi. Eğer statin grubu kolesterol düşürücü ilacı keserse, birkaç haftada kolesterol değerlerinin kalp krizi öncesi düzeye döneceğini ekledi. Hem karaciğerin yorgun değil ki, niye dinlenmeye ihtiyacı olsun diye söylendi.
2. ve 3. öneriler akla yakındı. İki hafta önce katıldığı, Amerika Birleşik Devletleri’nin Orlando kentinde yapılan, Amerikan Kalp Birliği’nin yıllık bilimsel toplantısında bu konular çok tartışılmıştı. Epeyce yankı uyandıran bir araştırmada şu sorular sorulmuştu: Kötü kolesterolü istenilen düzeye düşürdükten sonra daha başka ne yapılabilir? Kötü kolesterol daha da mı düşürülmeli, yoksa iyi kolesterol yükseltilmeli mi?

Hangisi tedavi edilmeli?
Washington’daki Walter Reed askeri hastanesinin kardiyologlarının başını çektiği bir grup araştırmacı, 200’den fazla kalp damar hastalığı olan ya da açıkça hasta olmasa da riski çok yüksek olan insanı inceledi. Hepsinin şah damarlarını ultrasonla görüntülediler. Sonra rasgele (randomize) iki gruba ayırdılar. Birinci gruptaki hastalara bir kolesterol düşürücü ilaç daha verdiler. Ezetemib adlı kolesterolün bağırsaktan emilimini önleyen ilaç, kötü kolesterolü yüzde 20 oranında düşürüyor. İkinci grup hastaya ise iyi kolesterol düzeyini yükselten ‘niasin’ adlı ilacın uzun etkili hapını verdiler. Beklendiği gibi ‘ezetemib’ alanlarda kötü kolesterol yaklaşık beşte bir oranında azaldı. Niasin alanlarda kötü kolesterol düşüşü çok daha azdı ama iyi kolesterolde ciddi bir artış vardı.

Hastaların şah damarının duvarına 14 ay sonra ultrasonla tekrar bakıp kalınlığında bir değişiklik olup olmadığı ölçüldü. Damar sertliğine bağlı olan kalınlık, uzun etkili ‘niasin’ alanlarda anlamlı olarak azalırken, kötü kolesterolü daha da düşüren ‘ezetemib’ ilacını alanlarda hiç azalmadı. Araştırmacılar bu bulguların ‘niasin’in yararını, ‘ezetemib’in yararlı olmadığını gösterdiğini söylüyor.
Diğer bazı bilim insanları, bu araştırmanın ilginç olmasına ilginç olduğunu, ama ‘niasin’in yararının kesin kanıtı olmadığını iddia ediyor. Şah damar duvarındaki kalınlaşma, kimin kalp krizi geçirip geçirmeyeceğinin kesin işareti değildir, diyorlar. Kesin tavsiyelerde bulunabilmek için ilaçların kalp krizi ve ölüm gibi hayati olayları engelleyip engellemediğinin araştırılması gerektiğinde ısrarlılar.
Araştırmacıların yanında yer alan bilim insanları ise kötü kolesterolü düşürmenin önemini kabul ediyor ama iyi kolesterolü yükseltmenin de o ölçüde gerekli olduğunu vurguluyor. İyi kolesterolü düşük olan kalp hastalarında daha önce yapılan araştırmalarda ‘niasin’in kalpten ölüm ve kalp krizi geçirme riskini azalttığını hatırlatıyorlar.

İyi kolesterolü yükseltme yolları
HDL kolesterolü yükseltmek için elimizde çok kuvvetli ilaçlar yok. Buna karşılık, hayat tarzı değişiklikleriyle iyi kolesterolü yükseltmemiz mümkün. Fazla kilolu olanlar zayıfladıklarında HDL kolesterol yükseliyor. Hele bu sırada düzenli spor yaparlarsa, örneğin her gün 30 -60 dakika tempolu olarak yürürlerse bu artış daha belirgin oluyor. Bir diğer yararlı değişiklik de sigarayı bırakmak. Ancak bu önlemler alındıktan sonra iyi kolesterol hala istenilen düzeyde değilse, o zaman ilaç tedavisine başvurmak gerekir.

Niasin bir B vitamini
B vitamin grubundan olan niasine bazen nikotinik asit bazen B3 vitamini de denir. Yeterli dozda alındığında trigliserid denilen yağları azaltır, iyi kolesterolü yükseltir. Yeterli doz, günlük ihtiyacımız olan B vitaminden çok fazladır. Ateş basması en sık rastlanan yan etkisidir. Aspirin bu etkiyi azaltır. ‘Niasinin’ ender de olsa ciddi yan etkileri olabilir. Günde bir kez alınan, tabletten yavaş yavaş salındığı için uzun etkili niasin hapının yan etkilerinin daha az olduğu düşünülüyor. Mutlaka doktor tavsiyesiyle kullanılmalıdir.

Seyhan bey için uygunu nedir?
Kalp krizi geçirdiği için Seyhan beyin kötü (LDL) kolesterolünün mutlaka 100 mg/dl’nin altında olması lazım. Yüksek riskli hastalarda LDL kolesterolün daha da düşürülüp 70’in altına çekilmesi tavsiye ediliyor. Aldığı kolesterol düşürücü ilacın dozunun yükseltilmesi düşünülebilir. Lakin, zaten en yüksek dozda statin grubu ilaç alıyor.

İyi kolesterolüne gelince, o bir hayli düşük. Erkeklerde en aşağı 40 mg/dl olması lazım. Ne kadar yüksek olursa o kadar iyi. Uzun etkili ‘niasin’ vererek yükseltmenin yararlı olacağını destekleyen deliller var. Nisbeten küçük sayıda iyi kolesterolü düşük hasta üzerinde yapılmış çalışmalarda, kolesterol düşürücü ilaçlarla beraber kullanıldığında, uzun etkili ‘niasin’in kalp krizini önleyici etkisi gösterildi. Doktoru bütün bunları hesaba katarak Seyhan beye uzun etkili ‘niasin’ almasını tavsiye etti. Bu ilacın en önemli yan etkisinin ateş basması olduğunu ekledi. Bu nedenle reçeteye, ilacı günde bir kere, gece yatarken ve bir şeyler yedikten sonra alması gerektiğini yazdı.

Kötü kolesterolü kuvvetle düşüren, 20 yıldır güvenle kullanılan statin grubu ilaçlar var. Buna karşılık iyi kolesterolü yükseltmek konusunda silahlarımız sınırlı. İlaç endüstrisi HDL kolesterole etkili olacak bir ilaç için milyarlarca dolar harcıyor. Bu emekler sonuç verirse kolesterol tedavisinde köklü değişiklikler olabilir.