Eskipazar Genel Bilgi

Karadeniz Bölgesi’nin Batı Karadeniz bölümünde, Karabük iline bağlı bir ilçe olan Eskipazar’ın doğusunda Çerkeş, kuzeydoğusunda Ovacık, batısında Bolu’nun Mengen ilçesi, güneyinde Gerede, kuzeyde de Karabük ve Devrek yer almaktadır. İç Anadolu ile Karadeniz bölgeleri arasındaki geçiş alanında bulunan ilçenin yüzey şekillerini vadilerle yarılmış, yoğun bir orman örtüsü ile kaplı dağlar oluşturmaktadır. Eskipazar’ın batısında Eleman Meğri Dağları, güneyinde Şerafettinler Dağları bulunmaktadır. Kuzeybatısında Eskipazar’ın en yüksek yeri olan Hodulca Dağı (1.700 m.) ile Dede Tepesi bulunmaktadır. Hanköy’ün doğusunda da Karatepe Dağları, Kuzuören Dağı yer almaktadır.

Eskipazar’ın güney, kuzey ve batıdan üç tarafı ormanlarla çevrili olup, orman bakımından zengin bir ilçedir. Çetikören, Kullidere, Eğriova, Eleman, Kurtça, Yalakkuz, , Karatepe, Keltepe ve Çit ormanları yörenin belli başlı ormanlarıdır. Bu ormanlarda Karaağaç, Sarıçam, Köknar, Kayın ve Meşe ağaçları bulunmaktadır. Eskipazar’ın bitki örtüsünü meşelik ve küçük bodur ağaçlar oluşturur.

İlçenin doğusunda Gerede ve Çerkeş çayının iki kolu arasında Hamamlı, Bayındır, Sadeyaka ovaları uzanmaktadır. Ovacık ve Çerkeş sınırına doğru gittikçe yükselen meyilli yaylalar yer almaktadır. Bölükören, Yeşiller, Kapaklı, Söbüçimen gibi ilçenin Karabük Gerede karayolu ve batısında yer alan Keçeler-İmanlar Ovası, İlçenin Kuzeydoğusunda Tamuşlar Yüksek Ovası yer almaktadır.

Eskipazar çayının geçtiği, batıda Hamzalar, Çaylı, Büyükyayalar, Eskipazar, kuzeyde Kıranköy, Ova, Köyceğiz, Karahasanlar, Deresamail, Hanköy vadisi ile batısındaki küçük bir ova olan Yalakkuz Ovası bulunmaktadır. Ayrıca ilçenin güneyinde Şerafettinler, batısında Adiller, Yürecik, Hasanlar ve Kulak yaylaları yer almaktadır.

Eskipazar’ın güneyinde Bulduk, Bayındır, hamamlı Köyü’nden geçen Gerede çayı, Çerkeş Çayı ike hamamlı Köyü’nün batısında birleşerek Soğanlı Çayı ismini alır. Daha sonra doğuda Filyos Çayı ile birleşerek Karadeniz’e dökülür. İl merkezine 36 km. uzaklıktadır. Deniz seviyesinden 710 m. yükseklikteki ilçenin yüzölçümü 657 km2, toplam nüfusu da 18.873’tür.

İlçenin ekonomisi tarım, hayvancılık ve ormancılığa dayalıdır. Yetiştirilen başlıca ürünler, buğday, arpa, patates, soğan, sarımsak, elma, armut ve cevizdir. Su kenarlarında sebze ve meyvecilik yapılmaktadır. Hayvancılıkta yerli ırk hayvan yetiştirilmekte olup, büyük ve küçükbaş hayvan besiciliği yapılmaktadır. 1981 yılında başlatılan suni tohumlama çalışmaları her yıl program doğrultusunda sürdürülmektedir. İlçede Süt Soğutma Tesisi kurulmuştur. Ormancılık da ilçe ekonomisinde önemli olup, tomruk, direk, kağıtlık ve yakacak odun olarak işletilmektedir.

Eskipazar ve çevresinde Proto-Hititlerin MÖ.5000 yıllarında yerleştiği bilinmektedir. M.Ö.2000 yıllarında Balkanlardan buraya göçler olmuş, Babris, Bitinyen, Tinye gibi kabileler Eskipazar ve çevresine yerleşmişlerdir. Hititlerden sonra Frigler ile Kimmerlerin hakimiyetine giren bölgeye M.Ö.543-333 yılları arasında Persler hakim olmuştur. Pers döneminde Eskipazar’ın da içinde bulunduğu Paphlagonia Perslersin Daksykion Saraplığına bağlı olarak idare edilmiştir. Bu dönemde yörede Persler zengin bir kültür oluşturmuştur. Büyük İskender’in M.Ö.333 yılında Anadolu’ya girmesiyle Pers hakimiyeti sona ermiştir. Bu tarihten sonra Anadolu’da Makedonya egemenliği başlamıştır. İskender’in ölümünden (M.Ö 323) sonra Anadolu’nun tamamı ile birlikte Eskipazar yöresi de Seleukoslar Krallığı hakimiyetine girmiştir. Seleukos’un M.Ö 280’de ölümünden sonra Paphlagonia’da Bithynia Krallığı kurulmuş ve Eskipazar da bu krallığın içerisinde kalmıştır.

Bithynia Krallığı M.Ö.I.yüzyılda Roma İmparatorluğu’nun hakimiyetine girmiştir. Romalılar zamanında Bithynia bölgesinde Çankırı’da Germanikopolis, Çerkeş’te Antinopolis ve Eskipazarda da Hadrianopolis isimli kentler kurulmuştur. Paphlagonia Krallığı döneminde bir Pazar yeri olan Eskipazar’ın 3 km. uzağındaki Hadrianapolis kenti Roma İmparatoru Hadrianus döneminde önemli bir yerleşim yeri olmuş ve bu döneme ait kalıntılar günümüze kadar ulaşabilmiştir. Çevrede bulunan sikkelerden kentin adına para basıldığı da öğrenilmektedir.

Roma İmparatorluğu’nun ikiye bölünmesiyle birlikte (M.S.395) yöre, Doğu Roma İmparatorluğu (Bizans) egemenliğine girmiş, bu durum 1085 yılına kadar sürmüştür. Bu dönemde Hadrianopolis diye anılan Eskipazar dinsel açıdan büyük önem kazanarak piskoposluk olmuş ve Honarias Eyaletine bağlı olarak yönetilmiştir.

Malazgirt Savaşı’ndan (1071) sonra 1084’te Kastamonu ve Sinop bölgesini ele geçiren Selçuklulardan Kara Tigin Bey’in burasını da ele geçirdiği sanılmaktadır.

Selçuklular ile Bizanslılar arasında zaman zaman el değiştirmiştir. Selçukluların Moğollara yenilmesinden sonra yörede 1339’da Candaroğulları hakim olmuştur. 1398 yılında Yıldırım Beyazıt’ın Candaroğluları Beyliğini Osmanlı devletine katması ile Eskipazar yöresi de Osmanlı Devleti topraklarına dahil olmuştur. Osmanlı döneminde yapılan idari düzenlemelerle, Bolu sancak beyliğine bağlı olarak Mültezimlik, bazen de Mutasarrıf merkezi olmuştur.

Evliya Çelebi XVII.yüzyıl ortalarında Eskipazar yöresini gezmiş o zamanlar Bayındır Köyünün Bucak olduğunu ve Eskipazar’ın Bayındır’a bağlı olduğunu belirtmiştir.

Sultan Abdülmecit döneminde, 1845’te eski ismi Viranşehir olan Eskipazar’a Mecidiye ismini vermiştir. 1864’te eski eyalet sisteminin kaldırılması ve yeni vilayetlerin düzenlenmesi ile ilçe merkezinde Viranşehir sancağı kurulmuş, Safranbolu ve Bartın ile birlikte Eskipazar da buraya bağlanmıştır. 1908 yılında, II.Meşrutiyetten sonra Çerkeş İlçesinin bir bucağı olarak Çankırı iline bağlanmıştır.

Cumhuriyetin Kuruluş döneminde Kuvayı Milliye hareketinde yer alıp Hilafet Ordusuna karşı savaşmış; Bolu, Düzce ve Gerede ayaklanmalarının bastırılmasında önemli rol oynamıştır. Cumhuriyetin ilanından sonra, burada iki han ve birkaç dükkan ve üç evden oluşan bir yerleşim vardı. Roma döneminden başlayan Pazar niteliği bu döneme kadar sürmüş ve bundan ötürü de Eskipazar ismi buraya verilmiştir.

Eskipazar 1945 yılında ilçe merkezi olmuş, 1946 yılında Belediye teşkilatı kurulmuş, 1995 yılında da Karabük’ün il olması ile, Çankırı ilinden ayrılarak Karabük’e bağlanmıştır.

İlçede günümüze gelebilen eserler arasında; Asar Kalesi, Kaya Mezarları, Kaya Tünelleri ve Akkaya Termal bulunmaktadır.

Kenthaber Kültür Kurulu

Fotoğraflar, www.eskipazar.gov.tr adresinden alınmıştır.