İskender’in varisleri Diadoklar

B. İskender Hindistan dönüşü Sus’ta yeni düzenlemeler yaparak, generallerini altın çelenkle ödüllendirirken, Hefestiyan’ı çelenkten başka kralın vekili olarak da atamıştı. Fakat çocukluk aşkı, en yakın arkadaşı, hatta bir bakıma ortak aklı sayılan Hefastiyan kendisinden bir kaç ay önce ölünce bu dünyadan varis bırakmadan ayrılmış oldu. Ve öldüğü zaman mührü Perdikkas’ta bulunuyordu.

İskender varis bırakmadan ölünce bu devasa İmparatorluğun bir bütün olarak devamını sağlamak çok zordu. Fakat paylaşmak da bir o kadar kavgalı olacağından, generalleri Babil’de durumu bir süre idare edecek bir anlaşmaya vardılar.

Babil Anlaşmasına göre, İskender’in üvey kardeşi Arrhidaeus lll. Filip adıyla Kral kabul edildi. Ama o, zeka özürlü olduğundan Perdikkas onun naibi olarak ülkeyi Babil’den yönetecekti. Eğer İskender’in Roksana’dan doğacak çocuğu erkek olursa lV. İskender adıyla kral olacak ve yönetim ona devredilecekti.

Yani özürlü lll. Filip ve henüz doğmamış olan lV. İskender itibari olarak imparator kabul edilecekler, Perdikkas bunların naibi olarak ülkeyi eskiden olduğu gibi yine satraplar vasıtasıyla yönetilecekti.

Fakat aslında yapılan her şey, göstermelik olup herkes mirasın tamamına sahip olmak istiyordu. İskender’in varisliğine soyunan bu kişilere diadoki denildiğinden, bunların arasında 41 sene süren savaşlara da diadoki savaşları denilmektedir. Başlıca diadokiler şunlardır.

SELEVKOS İskender’in ölümünden sonra yapılan Babil paylaşımında en büyük paya Perdikkas sahip olsa da, buraların yönetimi onun adına Selevkos Nikator’a verilmişti. Ve iki sene sonra Perdikkas öldürülünce de, Selevkos yönettiği toprakların sahibi oldu.

Bu iç Egeden Hindistan’a dek uzanan milyonlarca kilometre toprak demekti. Ama ne coğrafi, ne tarihi ve ne de kültürel bir bütünlüğü olmayan karma karışık bir yapılanmaydı. Bu yüzden diğerlerinin toplamından kat kat daha büyük ülkelerin hakimi de olsa, her tarafından kopmaya ve dağılmaya müsait olduğundan Selevkos’un işi zordu.

Üzerinde Selevkos Nikator’un resmi olan bir para

Yirmi üç yaşında İskender’in Asya Seferine katılan Selevkos Nikator, Hindistan Savaşlarındaki başarılarıyla öne çıkmıştı. Ama bu kadar büyük topraklara rağmen hala genişlemek, tüm imparatorluğa sahip olmak istiyordu. Ve yaşadığı sürece bunun mücadelesini verdi.

En önemli özelliklerinden birisi de yeni kentler kurmaktı. Bilindiği kadarıyla kendi adına 9 Selesya, Babası Antiokus adına 16 Antakya ve annesi Laodis adına 6 Laodikya şehri kurmuştur.

PTOLEMY. Aslında Babil paylaşımında Perdikkas göstermelik bir lider olup, en etkili isim Ptolemy idi. Ptolemy Büyük İskender’den birkaç yaş büyük olsa da İskender’in çocukluk arkadaşıdır. Aristo’dan beraber ders almışlar, İskender’in prensliğinden, Makedonya’daki savaşlarına ve Asya seferine dek her zaman yanında olmuş, bu yüzden kendini naip bile seçtirebilirdi. Ama o istemedi ve Perdikkas’tan sonra yapılan naiplik teklifini de kabul etmedi.

Çünkü o, ne Asya gibi böylesi büyük, yönetimi ve elde tutulması zor kozmopolit ülkeleri, ne de entrikalar diyarı anavatan Makedonya ve Yunanistan’ı istemiyordu. Anadolu’nun ise, bütün güçlerin odak noktası ve kapışma alanı olacağı baştan belliydi. O yüzden Ptolemy, baştan beri hep Mısır’ı istiyordu ve Mısır’ı aldı. Çünkü Mısır, hem tarihi, hem coğrafi ve hem de kültürel bir bütünlük oluşturuyordu.

Ptolemaios Soter'in büstü, (y. MÖ 3. yüzyıl), Louvre Müzesi

Mısır’a gider gitmez, kimseye danışmadan Libya’yı işgal ederek, merkeze bağlı bir satrap gibi değil, bağımsız bir kral gibi hareket edeceğinin ilk işaretini verdi.

İskender’in cenazesinin Makedonya yerine Mısır’a getirilmesi, Perdikkas’ın hallinde oynadığı rol ve diğer diadoklar arası savaşlarda izlediği stratejiyle de, üstünlüğünü kabul ettirdi.

İskender İmparatorluğunun tamamını ele geçirme mücadelesi yapan öteki Diadokilerin tersine, o sadece Mısır ve çevresiyle ilgilendi.

En başta Libya’yı alarak, Kartaca ve Roma’ya karşı Mısır’ın Batıdan güvenliğini sağladı. Bundan sonraki hedefi, Doğu Akdeniz ve Güney Anadolu’nun ticaret limanlarına sahip olmaktı.

Bu limanlarla Mısır’ın Doğudan ve Kuzeyden güvenliğini sağlamak için de Kilikya ile Suriye ve Filistin’e hakim olması gerekiyordu. Diadoki Savaşlarında Ptolemy’lerin tüm mücadelesi bu çerçevede geçmiştir denilebilir.

ANTİGONOS. AntigonosMonophtaimos (Tek gözlü Antigonos) Büyük İskender Firigya’yı ele geçirdiğinde buraya Firigya Satrapı olarak atamıştı. Babil anlaşmasında da Lidya ve Firigya Creatus ile Antigonos’a verilmişti.

Üstünde Antigonos’un resmi bulunan bir sikke

Antigonus Tarihin en önde gelen strateji ustalarından birisiydi ve son savaşına dek yaptığı tüm savaşları da kazanmıştı. Kendine çok güveniyordu ve bu yüzden daha en baştan bağımsız hareket etmeye ve bir süre sonra da oğlu Demetrius ile birlikte işgallere başlamıştı. İskender imparatorluğunu tek elde toplamak için, tüm Anadolu, Kıbrıs, Suriye ve kuzey Mezopotamya’yı alarak Babil üzerine yürüyünce Selevkos Mısır’a kaçtı.

Antigonos’un bu saldırgan hareketleri ve sağladığı başarılar, tüm diodakilerin kendisine karşı birleşmesine ve yaptığı bu en son savaşı kaybedip, ortadan kaldırılmansa neden oldu.

KASSANDER: İmparatorluğun tamamını ele geçirmek için Makedonya satrapı Cassader’in güç kullanmaktan başka bir yöntemi de Büyük İskender’in soyunu kurutmak şeklindeydi.

Aslında B. İskender Asya Seferine çıkarken Makedonya ve Yunanistan’ın yönetimini Antipater’e bırakmıştı. Babil taksiminde de yine Antipater buraya satrap olmuştu. Ama Perdikkas halledildikten sonra Antipater naip olunca Makedonya ve Yunanistan’ın yönetimini oğlu Kassander’e bıraktı.

Cassander önce İskender’in annesi Olimpias’ı idam ettirdi. Sonra da, karısı Roksana ve İmparatorluğun gerçek varisi olan İskender’in oğlu lV. Aleksandır’ı zehirleterek öldürttü.

Hatta İskender’in metresi Barsine’den olan oğlu Herakles’i de zehirleterek öldürttü. Böylece İskender’in soyunu kuruttuktan sonra İskender’in üvey kız kardeşiyle de evlenerek, onun gerçek varisi olduğunu kanıtlamaya çalıştı.

Cassander’in İskender soyuna karşı bu kıyımlarından sonra bazı tarihçiler, İskender’in ölümünde de parmağı olabileceğini ileri sürmüştür.

Büyük İskender’in yakın arkadaşları ve generalleri olan diadokilerin hayatı, birbirleriyle savaş ve mücadelelerle geçti. Birbirlerini öldürdüler veya öldürttüler. Yalnızca Ptolemy İskenderiye’de huzur içinde 84 yaşında öldü.