Mağusa (3)

3-LALA MUSTAFA PAŞA CAMİ

Magosa’da görülmesi gereken pek çok tarihi eser var. Fakat bunlarla ilgili ayrıntılı lir envanter çalışması varsa bile ben buna ulaşamadım. Gezi öncesi yaptığım araştırmalarda, eserler ve bunlara ait kısa bilgilerin pek çok eksikler içerdiği hemen fark ediliyordu. Aynı eserle ilgili olarak başka kaynaklara bakıyorum, hepsinde de harfiyen aynı bilgiler, virgülü bile değiştirilmeden konulmuş. Kimse ilave bir bilgi eklememiş, anonim bir kavram gibi kullanılıyor.

Örneğin, Magosa’da görülmesi gereken tarihi eserlerden birisi olarak gösterilen her hangi bir yapı için, ne zaman yapıldığı ve mimari özelliklerinden kısaca söz ederken, Magosa’nın neresinde bulunduğu, yönleri veya yakınındaki başka tarihi eserlerden bahsetmiyor. Bu yüzden ve süremiz de kısıtlı olduğundan, Lala Mustafa Paşa Cami çevresinde ne varsa onları gördük diyebilirim.

Lala Mustafa Paşa Cami (St. Nicholas Katedrali) Doğu cephesi

Lala Mustafa Paşa Cami, Magosa limanına 300-400 metre mesafede, oldukça büyük ve görkemli bir yapı. 1571 yılında Lala Mustafa Paşa Kıbrıs’ı fethedince, bu kiliseyi camiye çevirterek kendi adını vermiş olmalı diye düşünüyorum.

Bosna’lı bir devşirme iken, Sadrazamlığa dek giden çok çalkantılı bir yaşam sürdüren Kara Mustafa Paşa, Kıbrıs Fatihi olarak bilinmesi kadar, Kıbrıs’a bu seferin düzenlenmesini sağlayan kişi olarak da tarihte yer almıştır.

Çünkü Dönemin Sadrazamı Sokullu Mehmet Paşa, Osmanlının çok yayılıp dağıldığını, durup bir soluklanması ve bu arada dünyada olup bitenleri izlemesi, yeni durumlara göre yeni önlemler alınması gerektiğini savunan, ileri görüşlü bir kişiliğe sahipti.

Caminin içinden bir görünüm

Fakat Padişah ll. Selim’in lalası olduğu için, bazı söylentilere göre de ll. Selim Kıbrıs şaraplarını çok sevdiği için, sefere izin vermiş ve ordunun başına da Lalası Kara Mustafa Paşayı görevlendirmiştir. Lala Mustafa Paşa da bir yıllık bir kuşatma ve kıran kırana bir savaştan sonra Kıbrıs’ı fethederek şöhretini artırmış olmalı ki, lll. Ahmet döneminde İran ve Kafkasya seferinde, Gürcistan ve Azerbaycan’da önemli fetihlerde bulunmuştur.

Üç nefli bir kilise iken camiye çevrilen Lala Mustafa Paşa camisinde, kıble neflerin uzantısına dik düşüyor olmalı ki, fotoğrafta namaz kılan adamın, Kilisenin apsisini soluna (doğuya) aldığı görülmektedir. Karşıda minberin yeri de kıblenin girişe göre sağda kaldığını göstermektedir.

Caminin Giriş kapısı

Literatürde Lala Mustafa Paşa Camisi olarak, St. Nicholas Katedraliyle ilgili bilgi ise aynen şöyledir.

“Lüzinyanlar döneminde, 1298 - 1312 yılları arasında yapılmış olan yapı, tüm Akdeniz dünyasının en güzel Gotik yapılarındandır. Lüzinyan kralları, önce Lefkoşa’da St. Sophia Katedrali’nde Kıbrıs Kralı, sonra da Mağusa’da St. Nicholas Katedrali’nde Kudüs Kralı olarak taç giyerlerdi. 1571 yılında cami haline getirilene dek, bu törenler yapıla gelmiştir. Katedralin Batı cephesi mimarisi Fransa’daki Reims Katedralinden etkilenmiştir. Gotik tarzda işlemeli eşsiz bir penceresi bulunmaktadır. 16. yy. Venedik galerisi avluda yer almakta ve günümüzde şadırvan olarak kullanılmaktadır. Girişteki yuvarlak pencerelerin üzerinde bir Venedik arması görülmektedir. Bazı hayvan figürleriyle süslü kabartmanın Salamis’teki bir tapınaktan geldiği sanılmaktadır. Katedralin apsisi, çoğu Kıbrıs kiliselerinde olduğu gibi, Doğu üslubunda, üç bölmelidir. Yukarıdaki pencereler iyi korunmuş olup, batı cephesinde ve yanda iki şapel bulunmaktadır:” deniliyor.

Ve bir de katedralin girişinde, tropikal bir incir (cümbez) ağacından söz ediliyor. Ve bu ağacın 1299 tarihinden beri burada varlığını sürdürdüğü ileri sürülüyor. Yani bir başka deyişle bu ağaç Osmanlıdan daha yaşlı.

Caminin girişi. (Batı yönü)

Katedralin Batı cephesi yukarıdaki fotoğrafta da görüldüğü gibi gerçekten çok muhteşem. Burada sol neften giriş yapılıyor. Merkezi nef ve sağ nefin kapıları kapalı. Tüm kapıları ile üzerindeki sivri kemerli pencereler, Gotik mimarinin en güzel örneklerinden birini oluşturmaktadır.