Temizlik (14)
14-ARABALARA ÇÖP SEPETİ VE DEPOZİTOLU SATIŞ
Şehirlerarası yolların, piknik alanlarının kirletilmesinde arabaların bir numaralı faktör olduğuna değinmiştik. Bu yüzden, arabalarla ilgili olarak alınabilecek önlemlerin en başına, polisiye tedbirler veya ağır yaptırımlardan çok, yine sıkı denetimle birlikte arabaların uygun bir yerine kullanımı kolay bir çöp sepeti yerleştirmenin sorunu büyük ölçüde çözeceğini düşünüyorum.
Arabayı biz icat etmesek de en çok kullananlardanız. Ona bir parça da biz eklesek kötü mü olur. Örneğin ülke çapında, arabaların en uygun yerine en kolay ve en kullanışlı bir çöp sepeti yerleştirme proje yarışması düzenlenip, en iyi birkaç proje araba fabrikalarına verilerek, arabaların imalat aşamasında uygulama zorunluluğu getirilebilir.
Ayrıca ithal arabalarda da bu zorunluluk aranabilir. Örneğin Avustralya için araba üreten yerli yabancı tüm firmalar direksiyonu sola yerleştirmektedir. Bunun gibi Türkiye için araba üretenlerde de çöp sepeti zorunluluğu konulabilir ve fenni muayenelerde bu kontrol edilir. Böylece, hem temizliğin sağlanması ve hem de araba kültürüne bizim de bir katkımız, olur.
Belediyeler de yerleşimlerin giriş çıkışlarına ve petrol satış istasyonlarına çöp bidonları koyarak, arabalarda toplanan çöpleri buralarda toplayıp, çöp toplama merkezlerine götürülebilir.
Diğer bir yöntem ise, tüketilen her şeyin, ambalajı, kâğıdı, kutusu, şişesi, paketi vs. si depozitolu olabilir. Özellikle de depozito ücreti, içindeki maldan daha yüksek bir fiyat ise, kimse bunları çevreye atmaz, geri getirir.
Ola ki atanlar oldu. Onları da başkaları toplayıp götürür ve depozit ücretini alır. Dikkat edilirse, çevreye atılmış bira şişeleri içinde depozitolu olan hemen hemen hiç yok gibidir.
Çerez paketi, sakız kâğıdı gibi ucuz fiyatlı tüketim malzemelerinde, depozito ücreti iki üç kat tutularak, geri dönüş cazip hale getirilebilir. Poşetler için de depozito konabilir veya paralı hale getirilebilir. Örneğin pek çok AB ülkesinde poşet paralıdır.
Burada en önemli sorunlardan birisi, alınan malın fiyatının yükselmiş olması, bir de satıcının iki kat sermayeye ihtiyaç duymasıdır. Bu durum da dikkat edilirse malın kullanımı ile iade süresi gibi çok kısa bir süreyi kapsamaktadır ve mutlaka bir çözümü bulunur.
Bu konuda atıkları depozitolu almak, onları saklamak ve geri götürmek gibi bazı külfetlerin yaşanması ve bunun çevre temizliği için yapıldığının bilinmesi, çevre temizlik bilincini yerleştirecek ve belki de bir yıl sonra bunlara gerek kalmadan insanlar, atığını rasgele yerlere atma alışkanlığını terk edecektir.
Tabii ki bu durumda ambalaj atıkları satıcılarda toplanacak, bu kez de buradan atık toplama merkezlerine taşınması gibi sorunlar ortaya çıkacaktır. Fakat bunun çözümü daha kolaydır.
Çünkü bu atıklar hurdacılar tarafından satın alındığı için bunların talibi çoktur. Atıkları toplayıp satarak geçimini sağlayan insanlar, satıcılar ve hatta hurdacılar bunları toplama işinde gönüllü ve istekli olacaklardır. Hatta belediyeler için yeni bir gelir kapısı olabilir.
Aslında temizliğin sağlanmasında asıl yöntem ve gelişmiş ülkelerde denetimin en güzel yönü vatandaşın ihbar etmesidir. Bu durum bizde de vatandaş açısından mümkünse de devlet tarafı çürük halkadır.
Bu yüzden demokrasi yerleşmeden bundan faydalanma olanağı şimdilik yoktur. Çünkü devlete güvenir şikâyet edersin. Şikâyet edilen gider senin kendisini şikâyet ettiğini öğrenir. Ve hatta orada bir adamı varsa adresini bile alıp gelir, hesap sorar.
Benim bu alanda buraya kadar yazdıklarım bir öneri ve işi başlatmak açısından bir ipucu vermek niteliğindedir. Ülkenin her yerinde halk ve yetkililer daha değişik ve daha güzel yöntemler geliştirebilir.
Temizlik sorunu çözülmedikçe bir ülkede; fert başına milli gelir şu kadar artmış, ihracat bilmem nereye vurmuş, falan alanda bu kadar gelişmiş bunlar hiç fark etmez. Uygar bir ülke için bunların hiç birisi yeterli değildir.
Zaten temizlik sorununu çözmeden uygarlığı yakalayan bir ülke de yoktur. Uygarlık temizlikle mümkündür. Uygarlık için temiz ülke, temiz ilişkiler ve temiz beyinler gereklidir.
