HEDEF YARGIYI 3 YILDA YENİDEN YAPILANDIRMAK

İki yıl içinde HSYK'nın yapısı değişecek. Askeri mahkemeler sivil alanlara taşınacak. Avukatlar da delil toplama hakkına sahip olacak. Adli Tıp Kurumu yeniden yapılandırılacak. İnternetten dava açmak mümkün olacak. Hukuk fakültelerinin eğitim süresi beş yıla çıkarılacak.

Adalet Bakanı Ergin’in dün açıkladığı Yargı Reformu Stratejisi taslağı, köklü değişiklikler öngörüyor

ANKARA - Adalet Bakanlığı’nın hazırladığı Yargı Reformu Stratejisi taslağının son hali, Bakanlar Kurulu’nun görüşüne açılmasının ardından Adalet Bakanı Sadullah Ergin tarafından dün kamuoyuna açıklandı. 2013’e kadar hayata geçirilmesi öngörülen taslakla, Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu’nun (HSYK) yapısıyla görevlerine neşter atan hükümet, Avrupa Birliği’nin ‘Adalet Bakanı ve Müsteşarı HSYK’dan çekilsin’ talebini karşılıksız bırakırken, HSYK’ya, 1. derece yargı mensuplarından, Adalet Akademisi’nden ve üniversitelerden üye seçilmesinin önünü açıyor. Kurula TBMM tarafından da üye seçilmesi de mümkün olacak. Taslakta, cezaevi sayısının 368’den 250’ye düşürülmesi, hukuk fakültelerinin öğretim süresinin beş yıla çıkarılması, avukatların delil toplama gibi hakları elde etmesi, polise taş atan çocuklara yönelik yargı süreçlerinin yumuşatılması ve yargı mensuplarının örgütlenmesi gibi konularda önemli düzenlemeler yer alıyor. Ergin’in tanıttığı taslakta özetle şu unsurlar yer alıyor:

HSYK GENİŞLEYECEK: İki yıl içinde HSYK’nın, tarafsızlık, objektiflik, şeffaflık ilkeleri temelinde geniş tabanlı temsil esasına göre yeniden yapılandırılması, kararlarına karşı etkili bir itiraz sisteminin getirilmesi ve yargı yolunun açılması hedefleniyor. Bu kapsamda yapılması planalanan düzenlemeler şöyle:
- HSYK iki veya üç daire şeklinde yapılandırılacak.

- Mevcut uygulamada sadece Yargıtay ve Danıştay’ın üye gönderdiği Kurul’a yüksek yargı dışında birinci sınıf hâkim ve savcılar, Türkiye Adalet Akademisi (TAA) mensupları, hukukçu öğretim üyeleri ile avukatlar da girecek. Bu üyeler, kurumlarındaki seçim mekanizmalarıyla seçilecek.

- HSYK’nın kararlarına karşı, genel kurullar gibi yargı mekanizmalarının yanı sıra idari yargı yolu gibi etkili başvuru yolu getirilecek.

- Adalet Bakanı ve Bakanlık Müsteşarı HSYK’da kalacak. Hükümet, bakanın ve müsteşarın denetim amacıyla kurulda kalmasını önemli buluyor.

- Sekreterya hizmetleri Kurul bünyesinde olacak.

- Hâkim ve savcıların denetimi, disiplin, inceleme ve soruşturma işlemleri, Kurul bünyesinde gerçekleştirilecek.

- HSYK’nın bağımsız bir binası, bütçesi olacak.

- Not sistemi dahil olmak üzere terfi sistemi yeniden değerlendirilecek, mevcut terfi sistemi performans esaslı olacak şekilde geliştirilecek. Terfi için gerekli başarı hesabında, kanun yolu incelemesinden geçmeyen kararlar da dikkate alınacak.

MESLEKİ ÖRGÜTLENME: Dernek kurma hakkı sınırlanmaksızın, örgütlenme özgürlüğü çerçevesinde Türkiye Hâkimler ve Savcılar Birliği’nin kurulması sağlanacak. Halen TBMM’de bulunan tasarıdaki mevcut derneklerin kapanmasını öngören madde tasarıdan çıkarılacak. Böylece YARSAV’ın devamı da sağlanmış olacak. Kurulacak birlik, diğer dernekler gibi İçişleri Bakanlığı’nın denetimine tabi olmayacak. İdari ve mali özerkliği olacak. Birliğe üyelik ve üyelikten ayrılma ihtiyari olacak. Birlik organları yargı gözetimi altında, gizli oyla seçilerek oluşturulması sağlanacak. TBMM’deki tasarı hızla yasalaşacak.

ASKERİ YARGIYA YENİ DÜZEN: 2011’e kadar, Milli Savunma Bakanlığı, askeri mahkemelerin fiziki ve üye yapısını, görevlerini değiştirecek. Bu kapsamda yapılması planlanan düzenlemeler şöyle:

- Hukukçu olmayan üyelerin çıkarılması ve mahkemelerin sadece hâkim sınıfından askerlerden oluşmasını sağlayacak. Bu adım, Anayasa Mahkemesi’nin ilgili iptal kararı ışığında atılacak.

- Askeri mahkeme binalarının, askeri yasak bölge dışına çıkarılması çalışmaları iki yıl içinde tamamlanacak. Eğer mahkeme yasak bölgede kalırsa, vatandaşların kolayca girebileceğini ayrı bir giriş oluşturulacak.

- Askeri Mahkemelerin Kuruluşu ve Yargılama Usulü Kanunu’nda, Ceza Muhakemesi Kanunu’nda yapılan değişikliklerle sivillerin barış zamanında askeri mahkemelerde yargılanmasına son verilmişti. Askeri mahkemelerin görev ve yetkileri demokratik hukuk devletinin gerektirdiği ölçüler çerçevesinde yeniden tanımlanacak.

- Askeri Yüksek İdare Mahkemesi yargılamaları adil yargılanma ilkesi çerçevesinde Yüksek Mahkeme bünyesinde iki dereceli hale getirilecek.

ETİK KURALLAR: 2010 yılına dek, yargı mensupları için uluslararası geçerliliği olan etik kurallar belirlenecek.

KARARLARA ERİŞİM KOLAYLIĞI: 2011’e kadar, kişisel verilerin korunması kaydıyla yüksek mahkeme kararlarına erişim kolaylaştırılacak. HSYK’nın disipline ilişkin kararlarının tamamına ulaşılabilecek.

İSTİNAF MAHKEMELERİ: 2007 yılında dokuz ilde kurulan bölge adliye mahkemelerinin hizmet binaları ve teknik altyapı çalışmaları 2010 Temmuzuna kadar tamamlanacak. İdari yargıda istinaf mahkemelerinin kurulması ve faaliyete geçirilmesi için bilimsel çalışmalara devam edilecek. İhtisas mahkemelerinin yaygınlaştırılması coğrafi durum ve mahkemelere gelen iş sayısı göz önünde bulundurularak sağlanacak.

SAVUNMAYA DELİL TOPLAMA HAKKI: 2011’e kadar, Adil yargılanma hakkı ve silahların eşitliği ilkesi çerçevesinde savunmanın etkinliğinin artırılması için Türkiye Barolar Birliği ile işbirliği halinde çalışmalar yürütülecek. Adalet Bakanlığı’nın; baroların kararlarının bozulması ve onanması anlamına gelebilecek hükümler ve avukatlar hakkındaki cezai işlemlerdeki yetkileri konusunda barolar ile ortak çalışmalar yapılacak. Avukatlık mesleğine başlama ölçütleri staj sistemi de dahil olmak üzere yeniden değerlendirilecek. Avukatların delil toplaması, mahkemeye sunmaları, mahkemeye karşı taraf ve savcılıklar tarafından sunulmuş delilleri incelemeleri, bu tür belgelerin taraf vekillerine eksiksiz sunulması gibi konularda çalışmalar yapılacak.

HÂKİM-SAVCI ALIMINA DENETİM: YARSAV’ın sık sık şikâyetçi olduğu, mülakatlarda torpil yapıldığı iddialarına konu olan hâkim-savcı adaylarının, denetime elverişli ve nesnel ölçütlerle belirlenmesi ilkesi gözetilecek. Yapılacak planlama ile insan kaynakları açığı 2012 yılına kadar aşamalı olarak giderilecek.

ADLİYELER BİRLEŞTİRİLECEK: Birbirine yakın veya iş sayısı az olan adliyeler birleştirilecek. Birleştirmeye tabi adliyeler ve öncelik durumlarını içeren rapor hazırlanarak gerekli işlemler yapılacak.

ATLİ TIP’A NEŞTER: 2013’e kadar, ihtiyaç duyulan il merkezleri ile diğer ağır ceza merkezlerinde Adli Tıp birimlerinin faaliyete geçirilmesi sağlanacak. Uluslararası kalite standartlarına uygun laboratuvarların sayıları artırılacak, bağlantılı dokümantasyon merkezi ve elektronik kütüphane oluşturulacak. Adli bilimler alanında teknolojik kapasite artırılacak. 24 üniversite ile adli bilimler alanında yapılan işbirliği çalışmaları bu imkâna sahip diğer üniversitelerle geliştirilecek. Adli bilimler alanında Sağlık Bakanlığı, ilgili kurumlar, üniversiteler ve sivil toplum örgütleriyle işbirliği yapılarak gerekli mevzuat değişikliği çalışmaları tamamlanacak.

BRÜKSEL’E ADLİ MÜŞAVİR: Yurtdışında belirlenen temsilciliklere (Büyükelçilik, başkonsolosluk gibi) Dışişleri Bakanlığı ile işbirliği halinde adli müşavir görevlendirilecek. Bu alanda yargı mensuplarına eğitim çalışmaları düzenlenecek. Brüksel’deki AB Daimi Temsilciliği nezdinde Adalet Bakanlığı temsilcisi bulunması sağlanacak.

İNTERNETTEN DAVA AÇILABİLECEK: UYAP iletişim altyapısı hızlı ve kesintisiz hizmet verecek şekilde güçlendirilecek ve yedeklenecek. Adalet hizmetlerinde kullanılan, bilgisayar ve yan donanımları ile aktif ağ cihazları ihtiyaca ve güncel teknolojiye uygun hale getirilecek. Adli sicil, MERNİS, SEÇSİS, KİHBİ, ÖSYM, PTT, POL-NET, TAKBİS, AVEA, TURKCELL, MASAK, SGK, ASAL gibi kurum ve kuruluşlarla yürütülen entegrasyon çalışmaları yaygınlaştırılarak sürdürülecek. 225 mahkemede kurulan ses ve görüntü kayıt sistemleri yaygınlaştırılacak. Hâkim ve savcılar olmak üzere 24 bin 244 kişinin aktif kullandığı elektronik imza yaygınlaştırılacak. Avukatların ve vatandaşların elektronik ortamda dava açabilme imkânları geliştirilecek. Vatandaş, internetten dava açabilecek.

İCRA VE İFLAS TEK ELDEN: İcra-iflas sisteminin etkililiğinin artırılması amacıyla, Bakanlık merkez teşkilatında icra ve iflas dairelerine ilişkin tüm işlemlerini yürütecek birim kurulacak. İcra daireleri daha sıkı denetlenecek. İcra ve iflas memurları için etik ilkeler belirlenecek. Hacizli mal yediemin depolarına lisans zorunluluğu getirilecek. İcra ve iflas memurluğu kadrosu oluşturulacak. Satış işlemlerinin etkinleştirilmesi ve internet olanaklarının kullanılması sağlanacak.

BİLİRKİŞİLİĞE YENİ DÜZEN: 2011’e kadar Bilirkişi hukuk rehberi çıkartılacak, bilirkişi etik ilkeleri belirlenecek. Kamudaki hukuk müşavirlikleri ile kamu ve Hazine avukatları yeniden yapılandırılacak.

ÇOCUKLARA ADALET: 2011’e kadar, uluslararası belgeler ışığında çocuk adalet sistemi iyileştirilecek. Çocuğun yüksek yararı ilkesi göz önünde bulundurularak medeni hukuk ve ceza hukuku alanında çocuğun korunmasına yönelik yeni çocuk adaleti sisteminin geliştirilmesine devam edilecek. Suça sürüklenmiş çocuklar hakkında yürütülen soruşturma, tutuklama, yargılama ve hürriyeti bağlayıcı cezalar ile bu cezaların infazının ortaya çıkardığı sorunları gidermeye yönelik çalışmalar yürütülecek. Adalet Bakanı Ergin, 18 yaş altı 319’u hükümlü, 2 bin 725 çocuğun cezaevinde olduğu bilgisi verdi.

HUKUK EĞİTİMİ BEŞ YILA ÇIKACAK: 2012’ye kadar hukuk eğitimi ve öğretiminin etkin hale getirilmesine yönelik Milli Eğitim Bakanlığı (MEB), Yüksek Öğretim Kurulu (YÖK) ve hukuk fakülteleri ile birlikte çalışmalar yapılması sağlanacak. Adalet Bakanı Ergin hukuk fakültelerinin öğretim süresinin beş yıla çıkacağını, yabancı dille eğitim veren üniversitelerde bu sürenin altı yıl olacağını söyledi. Başta yabancı dil olmak üzere yargı mensuplarının eğitimine de ağırlık verilecek. Eğitim süreci yurtdışını da kapsayacak. AİHM kararlarının çevrilerek yargı mensuplarına ulaştırılması sürdürülecek.

ADALET AKADEMİSİ GÜÇLENECEK: Türkiye Adalet Akademisi’nin örgütsel yapısı gözden geçirilerek kapasitesi artırılacak. Tam zamanlı eğitici kadrolar oluşturulacak.

ADLİYELERE PROFESYONEL YÖNETİM: 2012’ye dek, hâkimler ile Cumhuriyet savcılarının idari ve mali konulardaki görev ve sorumlulukları azaltılacak. Büyük adliyelerde (İstanbul’da yeni yapılan Kartal, Çağlayan ve Bakırköy gibi), bina yönetiminin profesyonelce yerine getirilecek. Yargı çalışanlarının görüşleri, anket ve çalıştaylarla alınacak.

NOTERLERE AB DÜZENİ: AB ülkelerindeki uygulamalar göz önünde bulundurularak noterlerin görev tanımları ve açılış kriterleri yeniden belirlenecek.

ÜNİVERSİTELERLE İŞBİRLİĞİ: 2012’ye dek, yargının toplum nezdinde güvenilirlik ve saygınlığını sağlayan ve etkileyen unsurların araştırılması için TÜBİTAK ile başlatılan çalışmalar, başta üniversiteler olmak üzere ilgili kurum ve kuruluşlarla işbirliği yapılarak geliştirilecek. Yargı mensup ve çalışanlarına yolsuzlukla mücadele konusunda verilen eğitimler artırılacak.

YARGI HALKA AÇILACAK: Yargının, medya ve halkla ilişkileri geliştirilecek. Adil yargılanma hakkı, yargı bağımsızlığı ve tarafsızlığı, suçsuzluk karinesi, özel hayatın gizliliği, iletişim özgürlüğü, ifade özgürlüğü, halkın haber alma hakkı gibi konularda; adalet aktörleri, medya, ilgili sivil toplum kuruluşları ve üniversitelerle işbirliği içerisinde bilimsel etkinlikler düzenlenecek ve sonuçları kamuoyu ile paylaşılacak. Büyük adalet saraylarında medya mensuplarına uygun mekânlar ve teknik altyapı imkânları oluşturulacak. Yüksek yargıda ve belirlenen adliyelerde etkin basın ve halkla ilişkiler birimleri kurulacak.

YARGIDA KÜRTÇE AÇILIMI: Yargı yerlerinde tercüme hizmetleri standarda bağlanacak. Güvenilirliği, tarafsızlığı herkes tarafından kabul edilen ve söz konusu mahalli dilleri iyi bilip kullanabilen kişiler tespit edilerek bilirkişi listesi gibi önceden ilân edilecek.

İLKÖĞRETİMDE HUKUK DERSİ: 2013’e kadar, temel hukuk bilgilerinin ilköğretim çağından itibaren öğretilmesi sağlanacak. Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) ile işbirliği halinde temel hukuk bilgilerine yönelik müfredat hazırlanacak ve ders kitaplarına konulacak.

YARGIDA UZLAŞMA DÖNEMİ: 2011’e dek, idari yargıda uyuşmazlıkların yargı öncesi çözüm usullerinin geliştirilmesi ve etkin hale getirilmesi amacıyla bir kısım uyuşmazlıkların (öğrencilerle eğitim kurumları arasındaki not uyuşmazlıkları gibi) dava konusu edilmeden önce, idare (üniversite veya milli eğitim gibi) bünyesinde kurulacak bir komisyon tarafından incelenmesi sağlanacak. Kamu Denetçiliği Kurumu’nun oluşturulmasını sağlanacak.

CEZAEVİ SAYISI 250’YE DÜŞECEK: 2013’e kadar, ceza infaz kurumları uluslararası standartlara uygun hale getirilecek. Sivil toplum kuruluşlarının cezaevlerindeki çalışmaları artırılacak. Küçük ve yetersiz ceza infaz kurumları kapatılacak. 2003’ten beri 180 ilçe cezaevi kapatılarak, sayı 368’e indirilmişti. Bu sayı 250’ye düşürülecek. Denetimli serbestlik, etkinleştirilerek yaygınlaştırılacak, İnfaz uzmanlığı ile psikolog, sosyal çalışmacı gibi diğer uzman insan kaynakları kapasitesi geliştirilecek. Ceza infaz kurumlarındaki iş yurtları yaygınlaştırılacak. Ceza infaz kurumları ve tutukevleri personeli eğitim merkezlerinin kapasitesi ve sayısı artırılacak. Cezaevlerinin dış güvenlik hizmetlerinin Adalet Bakanlığına devri tamamlanacak, bu kurumlarda etkin bir halkla ilişkiler birimi kurulacak.