BU BAŞKANLIK SERSERİLİK, ESRARKEŞLİK, HASTALIK GİBİ

Eminönü Hamidiye Caddesi'nde ünlü şekerci Hacı Bekir'in tarihi dükkânının hemen yanında yer alan birkaç adımlık Zahire Borsası Sokağı'nın köşesindeki eski taş bir bina vardır. Eski adıyla İstanbul Zahire ve Ticaret Borsası.
1'inci Abdülhamit'in yaptırdığı medrese binasından 1925'te kurulan ticaret borsasına tahsis edilen binada o tarihten bu yana buğday, arpa, patates, fasulye, nohut, mercimek, soğan, peynir, et gibi yüzlerce yakın ürün işlem görür...
Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği'nin (TOBB) 112 borsası arasında yer alan İstanbul Ticaret Borsası, bugün 9 milyar TL'lik işlem hacmi yaklaşık 7 bin 500 üyesi ile Türkiye'nin en büyük borsasıdır.

Borsanın ekonomik anlamda değeri önemlidir ama kapalı bir kutu gibidir yıllardır. Seçim sonuçları bile basın mensupları borsanın kapısından içeri giremeden açıklanır. Çünkü borsanın başkanlığını 1958 yılından beri yani tam 51 yıldır sürdüren Nejat Ekrem Basmacı'nın tercihi budur.

Ancak borsada son aylarda farklı sesler duyulmaya başladı. Devrim niteliğinde adımlar atıldı. Meclis toplantısına ilk kez gizli de olsa birkaç basın mensubu alındı... Borsa kamuoyuna açılırken biz de borsacıların "Nejat Amcası" kimdir, ne iş yapar sorularına yanıt aramak için Eminönü'nün yolunu tuttuk...
Tarihi dokusu hiç bozulmadan korunan borsa binasının bir zamanlar bağıra çağıra ürün satılan salonu derin bir sessizlik içinde karşıladı bizi. Koridorlar boyunca sergilenen fotoğraflar, gelen hediyelerle adeta müzeyi andıran binada Başkan Basmacı ile konuşmak yine mümkün olmadı ancak dolaylı da olsa gönderdiği belgeler ve anekdotlarla yaşamına ait ilginç bilgileri bizimle paylaştı.

Kökleri Osmanlı Sarayı'nda
Nejat Ekrem Basmacı'nın kökleri Osmanlı Sarayı'nda 1700'lü yıllara kadar uzanıyor. Girit Valisi Kaptan-ı Derya Sadrazam Basmacızade İbrahim Paşa, Osmanlı Sarayı'nda ailenin ilk temsilcisi... Sultan III. Ahmet döneminin sadrazamlarından İbrahim Paşa ne yazık ki idam ediliyor.
Padişah 3'üncü Selim ise 1795'te aile üyelerinden başka bir isme ikinci kez saraya giden yolu açıyor. Babası Kadı Halil Efendi'yi 8 yaşında kaybeden Abdi Efendi, bazı ahbaplarının aracılığıyla Kapalıçarşı'da yemeni basmacılarından birinin yanına giriyor. 18 yaşında bir ziyarete giderken yorulup yol kenarında oturan ve bir gazel okumaya başlayan Basmacızade Abdi Efendi'yi tebdili kıyafet gezen III. Selim dinliyor ve beğenerek saraya aldırıyor.

Yaptığı bestelerle dönemin önemli bestekârları arasına da giren Abdi Bey, Sultan II. Mahmud ve Sultan Abdülmecid zamanında da sarayda kalıyor.
Bu sürede İzmir'deki Basmane semtine adını veriyor, Üsküdar'da kurduğu Basmahane ile de torunlarına yol açıyor. Üsküdar'daki fabrikayı 1. Dünya Savaşı'na kadar torunu Basmacızade İbrahim Ferit Bey çalıştırıyor.
Bu yıllarda değişen dünya ekonomisiyle üretimin ve ticaretin yeniden örgütlenmesi gerekliliği ile 1876'da Meclis-i Ticaret ve Ziraat kuruluyor. Bu kuruluş 1882'de kurulan Dersaadet Ticaret Odası'nın çekirdeğini oluşturuyor. O da 1910'da kurulan İstanbul Ticaret Odası'nın... Odanın kuruluşunda ise Basmacızade İbrahim Ferid Bey'in rolü büyük.

Basmacızade Ailesi'nden Hüsnü Hüseyin Basmacı'nın çocuğu olarak 1920'de doğan Nejat Ekrem Basmacı ise 1872 yılında ana dilde öğretim yapan ilk sivil lise Vefa Lisesi'nin ilk mezunlarından biri oluyor. Daha sonra cumhuriyetin ilk yıllarında kurulan İstanbul İktisadi Ticari İlimler Fakültesi Yüksek Ticaret ve Konsolosluk Bölümü'nü bitiren Basmacı, tekstil yerine zeytinyağı alım ve satımı yaparak iş hayatına giriyor.

'Benim başkanlığa ihtiyacım yok'
Basmacı'nın başkanlık tarihi ise Adnan Menderes'in başbakanlığı dönemine rastlıyor. Sonra sırasıyla Süleyman Demirel, Turgut Özal, Kenan Evren, Tansu Çiller, Bülent Ecevit ve Recep Tayyip Erdoğan'la devam ediyor.
Borsada yıllarca rakipsiz başkan seçilen, son yıllarda "46 yıl saltanat süren Kanuni Sultan Süleyman'ı bile solladı" yorumları yapıldığı için istifa etmeye karar veren, ancak yine kabul edilmeyen Nejat Bey "Emr-i hak vaki olana kadar başkanım" dese de yasaya göre başkanlıkta son üç buçuk yılı kaldı.
Aristokrat bir aileden gelen Basmacı, koltuktan niye ayrılamıyor? İşte bunu da kendisi samimi olarak şöyle açıklıyor:

"Benim başkanlığa ihtiyacım yok. Makam arabasını bile kullanmadım. Ne bir davet verdim, ne fazla bir harcama yaptım. Bu başkanlık serserilik, esrarkeşlik, hastalık gibi..."


Başkanımız duygusal, görev süresi bitene kadar yanındayız
İslam Ali Kopuz, Elif Sucukları'nın sahibi. Başbakan Recep Tayyip Erdoğan'ın 1980'lerde muhasebeci ve fabrika müdürü olarak çalıştığı Rizeli Kopuz Ailesi'nin en genç üyesi. Dört yıl önce Meclis Başkanlığı'na seçilen İslam Ali Kopuz'un babası Mustafa Kopuz, Ağabeyi Ali Kopuz ise İstanbul Ticaret Odası (İTO) Başkanı Murat Yalçıntaş'ın en çetin muhaliflerinden biri. Nejat Basmacı iki kardeşin Nejat Amcası... Borsayı kamuoyuna ve basına açma kararı Kopuz'a ait. Dünyada yönetim şekillerinin değiştiğini borsada ise aynı kaldığını söylüyor. Nejat Basmacı ile karşı karşıya gelmelerinin asıl nedeni ise Borsa'nın İstanbul Dünya Ticaret Merkezi'ndeki hisseleri karşılığında elde ettiği yönetim üyeliğinin İTO'ya verilmesi. Kopuz, geçen ay Basmacı ile yaşadıkları sert tartışmayı talihsizlik olarak yorumluyor. "Borsanın İDTM'de yüzde 1.43 hissesi var. İstanbul Sanayi Odası'nın yüzde 0.80 payı var. Ancak onlar yönetime giriyor. Biz giremiyoruz. 10 yıldır yönetimde yokuz. Bu hakkı Nejat Amca'nın verdiğini söylemişlerdi bana. Öyle değilmiş. 38 Meclis üyemizden biri layık değil mi bu göreve? Bunu takip etmeye devam edeceğiz. Gerekirse mahkemeye gideceğiz" diyor. Borsada sessiz sakin geçen yönetim kurulu toplantılarının bundan sonra farklı seslerle zenginleşeceğini de dile getiriyor Kopuz ve "Başkanımız duygusal, bu yüzden olay büyüyor. Ben ona karşı gelip, geri dönmedim. Başkan gitsin demedim. Onun 50 senelik deneyimi var. Zaten son dönemi. Sonuna kadar yanındayım."

Nejat Basmacı'dan uzun ömür için ipuçları
Nejat Basmacı, toplantılarda şık kıyafetleri içinde dimdik duruşu, elinde bir kadeh viskisi, esprili sohbeti ile tanınır. Soruların başında ise 89 yaşına rağmen nasıl bu kadar sağlıklı göründüğü sorulur. Basmacı bu konuda ipuçlarını şöyle sıralıyor:
* Her gün sabah 07.00'da uyanırım. Günde yarım saat düzenli yürüyüş yapıyorum. Yağmur kış demeden yürüyüşümü asla aksatmam.
* Her sabah kahvaltıda zeytinyağına bandırılmış yarım dilim yulaf etmeği yiyorum. Çay, kahve alışkanlığım yok. Bitki çayı içerim.
* Sebze ağırlıklı besleniyorum. Sebze yemeklerinde seçme yapmam. Her türlü sebze yemeğini iştahla yerim. Yemeklerde tercih yapmam. Önüme ne konursa yerim.
* Tansiyon sorunum yok. Akşam yatış saatim belli olmaz. Geç de yatsam sabah 07.00'de kalkarım. Cumartesi-pazar bayram gibi günler de olsa aksatmam.
* Bol bol okuyorum. Günlük gazeteleri, haftalık dergileri düzenli olarak takip ederim. 80 yıl sonra Falih Rıfkı Atay'ın Zeytin Dağı adlı eserini yeni basımı ile tekrar okuyorum.

Orhan Pamuk'un anne tarafından akrabası
Nejat Basmacı, Nobel ödüllü Orhan Pamuk'un da anne tarafından akrabası. Pamuk'un Aksiyon Dergisi'nde yayımlanan bir röportajında yer alan bilgiler şöyle: "Aile Kaptan-ı Derya İbrahim Paşa"ya dayanıyor. Paşa, 1720'lerde Girit Valiliği de yapmış. İstanbul Ticaret Odası'nın kurucularından Basmacızade olarak anılan kişi de aileden birisi. Bez işi yaptıklarından dolayı Basmacızade olarak anılıyor. Pamuk'un dedesinin babası İbrahim Ferit'in, Cevdet dışında Fuat ve İzzet adında iki oğlu daha olur. Cevdet Ferit'in amcası Nejat Basmacı da İstanbul Ticaret Borsaları Birliği Başkanı. Bir zamanlar İş Bankası Genel Müdürü olan Ferit Basmacı da aynı aileden geliyor. Aslında, sevmediğim ve kimsenin de bilmesini istemediğim küçük adım da Ferit'tir. Ailede bazıları Basman, bazıları da Basmacı soyadını almış ama aynı ailedir."

Çocukları teknoloji şirketi yönetiyor
Nejat Basmacı'nın iki oğlu var. Ahmet ve Mazhar, Basmacı Grup bünyesinde Kentkart'ın sahipleri. Ulaşım sektörüne elektronik sistemler üreten Kentkart da bu şirketin içinden, bir kol olarak 1998'de ayrılmış. Mazhar Basmacı, Boğaziçi - Elektronik'ten mezun, Ahmet Basmacı da Boğaziçi İşletme mezunu, Marmara Üniversitesi'nde master yapmış. İzmir, İstanbul, Manisa, Denizli'de ofisleri var. En önemli ürünleri 'Akıllı Kart.'