ÇİFTLİK BALIĞI 'BOZAR' MI?

Ege, Akdeniz, Marmara ve Karadeniz'deki koylarda 350'ye yakın balık çiftliği var. Bunların büyük bir kısmı Muğla ve İzmir'de.

Deniz ve göllerdeki kafeslerde orkinos, levrek ve çipura başta olmak üzere, alabalık, sivri burun karagöz sinarit, eskina çizgili mercan ve midye gibi türler yetiştiriliyor. Yani çiftlik balıkçılığında bir hayli ilerlemiş durumdayız. Bunlar sayesinde artık dört mevsim balık bulmak mümkün. Ancak kafalarda bir soru var: Çiftlik balığı, doğal balığın yerini tutar mı?

Izgarada ya da tavada fark etmez, toplum olarak severiz balığı. Yanında bol limonlu bir de salata oldu mu, keyfimize diyecek yoktur! Beslenmemize olan katkısı ise göz ardı edilemeyecek kadar çok. Hem artık taze balık yemek için kışı beklememiz de gerekmiyor. Çünkü balık çiftliklerinde dört mevsim balık yetiştiriliyor.

Denizin ortasına, 30-40 metre derinlikte polietilen (bir tür plastik) kafeslerle yapılan bu çiftliklerde kuluçka sonrasında alınan yavru balıklar kafeslere bırakılıyor, özel yemlerle besleniyor. Ege, Akdeniz, Marmara ve Karadeniz'deki koylarda 350'ye yakın balık çiftliği var. Bunların büyük bir kısmı Muğla ve İzmir'de. Deniz ve göllerdeki kafeslerde orkinos, levrek ve çipura başta olmak üzere, alabalık, sivri burun karagöz, sinarit, eskina çizgili mercan ve midye gibi türler yetiştiriliyor. Yani çiftlik balıkçılığında bir hayli ilerlemiş durumdayız.

Ancak balık sevenler çiftlik balıklarından pek de memnun değil. Balık gurmeleri, kafeslerde yetişen bu balıkların deniz kokusundan yoksun, tatsız-tuzsuz olmasından şikâyetçi. Hatta hormonlu olduğu, bu yüzden sağlıksız olduğunu düşünenler bile var. Beslenme uzmanı Hayrettin Mutlu, çiftliklerde yetiştirilen balıkların sınırlı çeşitlilikte beslendikleri ve daha az hareket ettikleri için hızlı yağlanarak büyüyebileceklerini söylüyor. Mutlu, çiftlik balıkçılığında günümüzde oldukça ileri düzey teknikler ve teknolojiler kullanılsa bile doğal balığın besin kalitesini yakalamasının mümkün görünmediğini söylüyor ve ekliyor: "Ancak bazı durumlarda çiftlik balıkçılığına da ihtiyaç oluyor."

Buna karşılık, ileri derece tekniklerle yetiştirilen çiftlik balığının deniz balığından farkı olmadığını savunanların sayısı da az değil. Kültür balıkçılığının Türkiye'de önde gelen isimlerinden Kılıç Balık Ürünleri'nin Kafes İşletmeleri Direktörü Hakan Adamcıl'a göre et, balık, tavuk gibi beslenen hayvanlardan elde edilen ürünler arasında en sağlıklı olanlardan biri de çiftlik balıkları. Çünkü Türkiye'de, sadece balığın doğrudan ihracatı yapılıyor. Adamcıl, araştırma enstitülerinde, gümrükte, Avrupa'da veteriner tarafından sürekli kontrol edilen kültür balıklarının, olumsuz bir durum olsa bu kontrollerden birine takılacağını söylüyor.

Kışın doğal balık, yazın çiftlik balığı

Beslenme uzmanı Hayrettin Mutlu'ya göre çiftlik balığını tercih etmenin avantajlı olduğu durumlar da var. Özellikle yaz aylarında doğal balıklar avlandıktan sonra soğuk zincire sadık kalınmadan, denetimsiz işletmelerden geçerek tüketiciye ulaştırılabiliyor. Bu da gıda zehirlenmelerine sebep olabiliyor. Mutlu, çiftlik balıkçılığının en önemli avantajının bu olduğunu söylüyor. Çünkü balık çiftliklerinde denetim ve standartlar çerçevesinde gerekli soğuk zincir sağlanarak son tüketiciye ulaşan ürünler bozulma, çürüme, bakteri üremesi gibi risk faktörlerinden arınarak önümüze geliyor.

***

Lagos üretimi henüz şartlarımıza uygun değil
Kılıç Balık Ürünleri Kafes İşletmeleri Direktörü Hakan Adamcıl: Kültür balıklarının en büyük özelliği tamamen kontrollü olmasıdır. Doğumundan tutun da yumurtadan çıkışına, yemlenmesine, hasadına kadar her şey kontrolümüz altındadır. Bu balığın ne yiyeceği, hangi suda yetişeceğine biz karar veriyoruz. Doğal balık ise farklı. Kontrollü bir hayatı yoktur. Mesela İskenderun, İzmir Körfezi'nde çupra vardır. Vucüdunda ağır metal bulundurabilir. Uzun süreden beri üretilen, aşama kaydedilmiş türler var. Bunlar, çupra, levrek, mercan, sivri burun, alabalıktır. Diğer türler üzerinde çalışmalar devam ediyor. Lagos balığının şu anda bizim şartlarımızda çiftlikte üretimi çok uygun değil. Daha önce denemeler yapıldı fakat uygun olmadığı için donduruldu.

Çiftlik balığı nasıl anlaşılır?

Alacağımız balığın çiftlik mi yoksa, deniz balığı mı olduğunu anlamak aslında çok da kolay değil. Ancak size şöyle bir yöntem önerebiliriz; balığın pullarını ters yöne sıvazlamakla, onun çiftlikte mi, doğada mı yetiştiğini bir ölçüde anlamanız mümkün. Çiftlik balıkları aylarca dar kafes ortamlarında yüzerken birbirlerine sürtündükleri için pulları doğadaki hemcinslerine göre daha fazla aşınıyor ve ele derimsi geliyor. Deniz balıklarının pulları ise daha belirgin oluyor.

Balık restoranları ne diyor?

Çiftlik balığı ile doğal ortamda yetişen balıklar arasında tabii ki bazı farklar var. Ancak çiftlik balığı kesinlikle yenmemelidir diye bir şey söylemek mümkün değil. Büyük balık restoranları bile balık seçenekleri arasında çiftlik ürünlerini bulunduruyor. Örneğin İstanbul Küçükçekmece'deki Cici Balık Restoran'da dört mevsim olmasa da, yazın çupra ve levrek satılıyor.

Bursa'nın ünlü balık restoranlarından Deniz Tabağı Balık Restoran'da da arzu edenler için çupra ve levrek bulunuyor. İstanbul Sarıyer'deki Fish Var Balık Restoran'da dört mevsim çupra ve levrek mevcut. Tabii tercih etmeyenler de var. Sur Balık Restoran işletmecisi Hamdi Çelik, çiftlik balıklarını pek tercih etmediklerini, doğal koşullarda yetişen balıkları mevsiminde sunduklarını söylüyor.