Aksu Genel Bilgi

Akdeniz Bölgesi’nde, Isparta İli’ne bağlı bir ilçe olan Aksu, doğusunda Şarkıkaraağaç, Yenişarbademli, güneyinde Sütçüler, batı ve kuzeyinde de Eğirdir ilçeleri ile çevrilidir. İlçe adını aldığı Anamas Dağlarının eteklerinde, Aksu Ovası’nın kuzeydoğusunda kurulmuştur. İlçe toprakları dağlık ve ormanlık bir arazi yapısına sahip olup, buradaki Anamas Dağlarının (2.388 m.) en yüksek yeri olan Dedegöl Dağı’nın zirvesi 2.992 m. dir. Anamas Dağlarında Sorgun ve Çayır yaylaları bulunmaktadır. İlçe merkezine 5 km. uzaklıktaki Sorgun Yaylası’ndan doğan Köprü Çayı, ilçeyi ikiye böler, Aksu Ovasını suladıktan sonra Antalya Serik yakınlarından Akdeniz’e dökülür.

Dağlık bir arazi yapısına sahip olan Aksu’daki dağlarda jeolojik zamanlardaki evrelerden bir çok doğal mağara oluşmuştur. Bunların en önemlisi Zindan mağarası ile Sorgun Mağarası’dır. İlçenin dağları orman ve çalılıklarla kaplı olup, yüksek kesimlerde karaçam, meşe, titrek kavak ve ardıçlardan oluşan ormanlar bulunmaktadır. Ayrıca az sayıda ıhlamur, dişbudak, çınar ve sedir ağaçlarına da rastlanmaktadır. Denizden 1.250 m. yükseklikteki ilçenin yüzölçümü 426 km2 olup, toplam nüfusu 8.937’dir. İl Merkezine 65 km. uzaklıktadır.

İlçede Karasal İklim hüküm sürmekte olup, kışları uzun, yağışlı ve soğuk, yazları ise kısa ve ılımandır. İlçede metrekareye 1000-1200 kg. yağış düşmektedir

İlçenin ekonomisi tarım hayvancılık ve küçük sanayie dayalıdır. Yetiştirilen başlıca ürünler; buğday, arpa, şeker pancarı, patates, kekik, nohut, soğan, fiğ, üzüm, elma, erik, kiraz, şeftalidir. Sebze yetiştiriciliğinde seracılık son zamanlarda gelişmiş olup, bu seralarda kışın kekik fidesi, marul, ıspanak gibi kışlık sebzeler yetiştirilirken, yazın domates, salatalık, biber, patlıcan gibi yazlık sebzeler yetiştirilmektedir. Hayvancılıkta büyük ve küçükbaş hayvan besiciliği yapılmaktadır. Ayrıca suni tohumlama çalışmaları da yapılmaktadır. İlçe merkezi ve köylerinde alabalık üretimi havuzlarda gerçekleştirilmektedir. Karacahisar Köyü’nde kaynak suyu şişeleme ve dolum tesisi bulunmaktadır.

Aksu yöresinde yeterli arkeolojik araştırma yapılmadığından, yörenin tarihi kesinlik kazanamamıştır. Bununla birlikte Gelendost ve Şarkikaraağaç ilçeleride bulunan höyüklerde Geç Neolitik (MÖ 8000-5500), Erken Kalkolitik (MÖ 5500-4500) ve Tunç Çağ (MÖ 3000-1200) çağlarına ait buluntuların ele geçirilmiş olması, Aksu’nun da bu dönemlerde yerleşim yeri olduğunu düşündürmektedir.

Hitit (MÖ l800-l200) tabletlerinde, bugünkü Aksu’nun da içinde bulunduğu bölgenin adı Pitaşşa olarak geçmektedir. Bu da yörede bir Hitit yerleşmesinin varlığına işaret etmektedir. Isparta’daki diğer yerleşim alanları göz önüne alındığında da burada Frigler, Lydialılar, Persler, Makedonyalılar, Seleukoslar, Pergamon Krallığı,Romalılar ve Bizanslıların egemen oldukları sanılmaktadır. Nitekim Aksu yöresinin Pergamon Krallığı hakimiyetinde kaldığını gösteren kalıntılara, Mirahor mahallesinde Timbriada, Terziler köyü yakınında Tynada, ve ilçenin kuzeybatısında Senitli Yaylasında rastlanmıştır.

İlçe merkezinde, Mirahor mahallesinin kuzeyindeki Asar Tepe üzerinde bulunan Timbriada kentinden ilk kez Strabon söz etmiştir. W.M Ramsey, gördüğü bir yazıtta şehrin adını okumuş ve şehrin yerini kesinleştirmiştir. Küçük bir kent olan Timbriada Eurymedon (Köprüçay) kaynakları yakınındadır. Kentin Zindan Mağarası önünde Eurymedon Tanrısına adanmış bir açık hava tapınağı bulunmaktadır. Açık hava tapınağı mağaranın önünden alt kısımdaki dere yatağına kadar basamaklı inşa edilmiştir. Kutsal alanın önünde mağara girişinde durduğu bilinen Tanrı heykeli Isparta Müzesi’ndedir. Kutsal alanının önüne Roma döneminde bir köprü yapılarak, kutsal alan ile güneyindeki mezarlık birbirine bağlanmıştır. Antik kent Roma İmparatoru Hadrianus’dan (MS 117-138) İmparator Severus Alexandere (MS 222-235) kadar para basmıştır.

Aksu, Terziler Köyü yakınında Asar Tepe mevkiinde bulunan Tynada antik kentinin kesin kuruluş tarihi bilinmemekle birlikte, kent üzerinde Helenistik dönem tapınak ve bazı bina kalıntıları bulunmaktadır. Aksu İlçesinin 15 km. kuzeybatısında yer alan Senitli Harabelerinin ise adı ve kuruluş tarihi bilinmemektedir. Tepelerin güneybatısında geniş nekrapol alanı bulunmaktadır. Bu alan Pisidia mezar taşlarının Timbriada ve Sofulardan sonra çıktığı en önemli yerdir.

Romalılar MÖ. l30’da yöreyi ele geçirmiştir. MÖ. 102-49 yılları arasında Kilikia Eyaleti içerisinde bulunan yöre, daha sonra Asia Eyaletine bağlanmıştır. MÖ.39 yılında Galat Kralı Amyntas’ın yönetimine giren bölge, MÖ.25 yılından Galatia eyaletine bağlanmıştırRoma İmparatorluğu’nun MS.395 yılında parçalanmasıyla Doğu Roma İmparatorluğu (Bizans) sınırları içinde kalmış ve Prostanna Piskoposluğuna bağlanmıştır.

Malazgirt Savaşı’ndan (1071) sonra, daha önce Arap akınlarına uğrayan yöre, Selçuklu hükümdarı II.Kılıç Arslan döneminde Selçuklu topraklarına katılmıştır (1204). Anadolu Selçuklu Devletinin yıkılmasından sonra 130l tarihinde kurulan Hamitoğulları Beyliği yönetimine girmiştir. Hamidoğullarından sonra 1374’te yöreye Osmanlılar hakim olmuş, Yıldırım Beyazıt Karamanoğullarının üzerine yürümüştür. Timur'un Anadolu'yu istilasından sonra Isparta yöresi Sultan I.Murat döneminde 1381’de Osmanlı topraklarına dahil olmuştur.

Aksu, Eğirdir’in bucak merkezi iken, 1954’te, Yenice, Bucak, Mirahor ve Akcaşar köylerinin birleşmesi ile Anamas beldesi olmuş, 1965’te Aksu ismini almış,1988’de de ilçe konumuna getirilmiştir.

İlçede günümüze gelebilen tarihi eserler arasında; Yılanlıoğlu Cami, Roma (Zindan) Köprüsü, Zindan Mağarası, Sorgun Mağarası, Köprüçay Kanyonu ve Kapız Kanyonu bulunmaktadır.

Kenthaber Kültür Kurulu

Fotoğraflar, www.isparta.gov.tr ve www.kultur.gov.tr adreslerinden alınmıştır.