Gelendost Genel Bilgi

Akdeniz Bölgesi’nde, Göller yöresinde, Isparta İli’ne bağlı bir ilçe olan Gelendost, kuzeyinde Yalvaç, güneyinde Eğirdir, doğusunda Şarkikaraağaç ve Yenişarbademli, batısında ise Eğirdir Gölü ile çevrilidir. İlçenin doğusunda Toros dağlarının uzantısı olan Anamas Dağları yer alır. İlçenin kuzeyinde Kirişli Dağı ve Ak Dağ (Boz Dağ) ilçenin en yüksek yerini oluşturur. Güneyinde de Dedegöl Dağı’nın kuzey yamaçları yer almaktadır. Bu dağların arasında Gelendost Ovası ile Eğirdir Gölü bulunmaktadır. İlçe topraklarını Sultan dağlarından kaynaklanan Doğanoğlu (Yalvaç) Deresi sulamaktadır.

Afşar-Gelendost ovaları arasında yer alan tepecik ve bozkırlar kırıklı yapıya sahiptir. İlçe toprakları 3. ve 4. jeolojik zamanlarda meydana gelmiştir.Topraklar tuzlu, tınlı ve killi özelliklere sahiptir. Kahverengi step toprakları çoğunluktadır. Göl kenarları alüviyal ve göl tabanı toprakları özelliğindedir. Alçak yerlerdeki tepecikler küçük meşe koruluğu ve bozkır bitki örtüsüne sahiptir.Yükseklere doğru çıkıldıkça pıynar (pınar meşesi), daha yukarılarda ise köknar, ardıç, dişbudak, kara ağaç, dağ armudu, dağ eriği, karamık ve seyrek yapıda çam çeşitleri yer alır. İl merkezine 81 km. uzaklıktadır.Yüzölçümü 624 km² olan Gelendost’un deniz seviyesinden yüksekliği ortalama 940 metredir.

İklimi, Akdeniz iklimi ile karasal iklim arasında geçiş özelliği gösterir. Yazlar sıcak ve kurak, kışlar soğuk ve kar yağışlı geçer. Göl kıyısında ise, gölün yumuşatıcı etkisinden dolayı iklim biraz ılımanlaşır. Ancak kış mevsiminin çok sert geçtiği yıllarda göl yüzeyinin buz tuttuğu zamanlar da olur.

İlçenin ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayalıdır. Yetiştirilen başlıca ürünler, buğday, arpa, şeker pancarı, nohut, elma ve sanayi bitkileridir. Tarım ürünlerinde elma üreticiliği ilk sırayı almaktadır. Hayvancılıkta sığır, koyun ve kıl keçisi besiciliği ön plandadır. Ayrıca Eğirdir Gölü’nde kerevit, levrek ve sazan avcılığı yapılmaktadır. Ev tezgahlarında halıcılık yapılır.

Eğirdir Gölünün doğusunda bulunan, Senirkent İlçe sınırları içindeki Kötürnek Höyük (Madenli), Yaka Höyük (Yakaköy), İskele Höyük’de (İskele Mevkii) bulunan bulgular, yörenin Tunç Çağında (MÖ.3000-1200) yerleşime açık olduğunu göstermektedir. Yörede Hitit, Frig, Lydia, Pers, Makedonya, Seleukos, Pergamon Krallığı ve Romalıların hakim olduğu sanılmaktadır. MÖ. l30 yılında Romalılar tarafından MÖ.102-49 yılları arasında Kilikia Eyaletine, daha sonra da Asia Eyaletine bağlanmıştır. MÖ.39 yılında Galat Kralı Amyntas’ın kontrolüne giren bölge, MÖ.25 yılına kadar bu durumda kalmış, daha sonra Galatia Eyaleti içine alınmıştır. Bölge Roma İmparatorluğunun MS.395 yılında parçalanmasıyla Doğu Roma İmparatorluğu (Bizans) sınırları içinde kalmıştır. MS 713-714 yıllarında Arapların egemenliğine geçmesine rağmen, bu durum kısa sürmüş ve tekrar Bizanslıların egemenliği altına girmiştir.

Malazgirt Savaşı’ndan (1071) sonra Türk boyları Gelendost ve çevresini ele geçirmiştir. Ancak bu yörelerdeki Selçuklu egemenliği, Bizans’ın güçlü savunması ve Haçlı seferlerinden ötürü, uzun süreli olmamıştır. Ele geçirilen yerler Bizanslılar’la Selçuklular arasında el değiştirmiştir. II. Kılıç Arslan zamanında (ll56-1192) yoğunlaşan savaşlar ll76 yılında yapılan Miryakefalon Zaferiyle dönüm noktasına ulaşmıştır. 1182 yıllarında Gelendost ve çevresi Selçuklu egemenliğine geçmiş ve adı "Gelende" veya "Gelindi" olarak değiştirilmiştir. Bölgeye çok sayıda Türkmen aşireti yerleştirilmiştir. Arap seyyahı İbn-i Bibi’nin Muhtasar Selçuknamesi’nde Gelende’yi Anadolu Selçuklu Sultanının yazlık taht ve eğlence şehri olarak belirtilmektedir.

130l yılında Hamitoğulları Beyliği hakimiyetine giren bölge, 1324 yılında İlhanlıların eline geçmesine rağmen kısa bir süre sonra Hızır Bey zamanında tekrar Hamitoğullarına bağlanmıştır. Isparta ve çevresi ile birlikte Gelendost, 1380 yılında Kemaleddin Hüseyin Bey döneminde Osmanlı Padişahı I. Murat ile yapılan anlaşma sonucunda Osmanlılara verilmiştir. Ankara Savaşı’ndan (1402) sonra bölge, 1415 yıllarında Konya vilayetine bağlanmıştır. Fatih Sultan Mehmet zamanında Gelende ismi Gelendost’a dönüşmüştür. Daha sonraki dönemlerde Afşar Köyü gelişerek nahiye olmuş, Gelendost Afşar’a bağlanmıştır. Afşar nahiyesine bağlı bir köy iken, 1930 yılında nahiye olmuştur. Kaza merkezi Şarkikaraağaç’a bağlı Afşar da Gelendost nahiyesine bağlı bir köy durumuna getirilmiştir. Sonradan Yalvaç’a bağlı bir bucak olan Gelendost, 1954’te ilçe durumuna getirilmiştir.

İlçede günümüze gelebilen eserler arasında, Afşar Köprüsü ile Korudağı Şehitliği, Tozugan Şehitliği, Çaltı Köyü Mağarası bulunmaktadır.

Kenthaber Kültür Kurulu