İspir Genel Bilgi

Doğu Karadeniz Bölgesi’nin güneydoğusunda, Erzurum İli’ne bağlı bir ilçe olan İspir, doğusunda Tortum ilçesi ve Artvin ili, batısında Pazaryolu ilçesi, güneyinde Ilıca ve Erzurum Merkez, kuzeyinde ise Rize ve Artvin illeri ile çevrilidir. Erzurum’un kuzeybatısında bulunan ilçe merkezi, Mescit Dağlarının kuzey eteklerinde ve Çoruh Nehri vadisinde kurulmuştur. İlçe topraklarını Doğu Karadeniz sıradağlarının kıyı dağları ile iç sıraları engebelendirir. Kuzeydeki Dilek ve Kaçkar dağlarının dorukları ilçe sınırları dışında kalır. Güneydeki Çoruh-Kelkit Dağlarından Mescit Dağının doruğu ilçe sınırları dışında, Velibaba (3.186 m.) ve Sulak (2.882 m.) tepeleri ise ilçe sınırları içerisindedir. Bu dağ sıralarını birbirinden ayıran tektonik kökenli Çoruh Kelkit vadi oluğuna yerleşmiş Çoruh Irmağı, güneybatı-kuzeydoğu doğrultusunda ilçe topraklarından geçer. İspir’de derinliği iyice artan Çoruh Vadisi tabanındaki küçük düzlükler verimli tarım alanları oluşturmaktadır. İl merkezine 146 km. uzaklıktadır. Deniz seviyesinden 1.175 m. yükseklikteki ilçenin yüzölçümü 2.100 km2, toplam nüfusu ise 30.260’tır.

İlçenin Bitki Örtüsü Meşe ve Ardıç türlerinden meydana gelen geniş alanlara dağılmış bir bitki örtüsüne sahiptir. Bölge yüzölçümünün yaklaşık %19’nu Ormanlar oluşturmaktadır. Bölge ormanlarının yarısından fazlasını çalılık ve fundalık, diğer alanları ise Sarı Çam, Ladin ve Köknar ağaçları oluşturmaktadır.

İklimi Akdeniz iklimine benzeyen Karasal Doğu Anadolu İklim kuşağı ile nemli ılıman Karadeniz iklimi arasında bir geçiş iklim kuşağı arasında bulunmaktadır.

İlçenin ekonomisi tarım, hayvancılık, meyve ve sebzecilik, halıcılık ve dağ turizmine dayalıdır. İlçede genel olarak kapalı ekonomik yapının hakim olduğu ve ticaretin esasını bölgede gerçekleştirilen tarım ve hayvan ürünleri, son zamanlarda önem verilen Seracılık, Besicilik, Alabalık yetiştiriciliği, Arıcılık ve İspir Balı, Dut Pekmezi ve Kuşburnu Marmelatları ticari ürünlerinin çoğunluğunu oluşturmaktadır. Erzurum’un mikroklima oluşturan bir kesiminde yer almasından dolayı bitkisel ürün oldukça çeşitli olup, gelişmiştir. Yetiştirilen başlıca tarla ürünleri, buğday, arpa, fiğ ve patatestir. Az miktarda da fasulye, çavdar ve soğan yetiştirilir. En çok elma, armut, dut ve ceviz gibi meyveler ve çeşitli kış sebzeleri yetiştirilmektedir. İlçe topraklarında bakır ve linyit yatakları bulunmaktadır.

İspir doğal değerleri bakımından oldukça zengin bir potansiyele sahiptir. Rafting sporunun en iyi yapılabildiği, dünyanın en hızlı akan nehirlerinden birisi olan Çoruh Nehri Rafting sporunu yapmak isteyenlerin uğrak yeridir. ( 1993 Dünya Rafting Şampiyonası Çoruh Nehrinde düzenlenmiştir.) 3.932 m. yükseklikteki Kaçkar Dağlarındaki Yedi Göller bölge turizmine ayrı bir özellik katmaktadır. Bu yüksek dağlar Dağcılık Sporuna oldukça uygun olup, sahip oldukları iklim şartları ve doğal güzellikleriyle Kamp Turizmi için de önemlidir.

Yörenin tarih öncesi ile ilgili bilgileri kesin olmamakla birlikte, Perslerin, Makedonyalıların, Roma ve Bizanslıların egemenliği altında kaldığı bilinmektedir. Yöredeki ispir Kalesi’nin XI.yüzyılda Saltuklular tarafından yapıldığı sanılmaktadır. 1015’ten itibaren Anadolu’daki Türk akınları sırasında yöre de etkilenmiş, Malazgirt Savaşı’ndan (1071) sonra Türkmen boyları buraya yerleşmiş, Saltukoğulları, Selçuklular ve Akkoyunlular yöreye hakim olmuş, bu dönemde bir çok kez el değiştiren İspir, Yavuz Sultan selim Mısır Seferi’nden (1517) dönerken burasını da Osmanlı topraklarına katmıştır. I.Dünya Savaşı sırasında 1914-1918 yılları arasında Rus işgaline uğramış, 25 Şubat 1918’de Kazım Karabekir komutanlığındaki birlikler tarafından bu işgalden kurtarılmıştır.

İlçede bulunan en önemli tarihi eserler arasında; İspir Kalesi, Zuvans Kalesi, Kadıoğlu Medresesi, Kale Mescidi, Tuğrul Şah (Çarşı) Camisi ve Melik Halil Gazi Mescidi'dir. Ayrıca ilçede Saltuklu, Selçuklu, Osmanlı dönemlerinde onarılan ve kesin olarak yapım tarihi bilinmeyen, iç surları ile burçları, Sandık Kalesi, Karakale Kalesi, Fısırik Kale, Maden (Pehlivan) Kalesi, Cankurtaran Kalesi, Karahan Harabeleri ve Petekli Manastırının kalıntıları bulunmaktadır.

Kenthaber Kültür Kurulu