Yatağan Genel Bilgi
Ege Bölgesi’nin güney kesiminde Muğla iline bağlı bir ilçe olan Yatağan’ın, kuzeyinde Aydın, doğusunda Kavaklıdere, güneyinde Muğla Merkez ilçesi, güneybatı ve batısı ise Milas ile çevrilidir. Muğla’nın kuzey kesiminde yer alan Yatağan’ın doğusunu Oyuklu Dağı, batısını da Bencik Dağı (1.396 m.) engebelendirir. İlçedeki belli başlı düzlükler Çine Çayı’nın kollarından Dipsizçay’ın vadi tabanıdır. İlçe topraklarının büyük bölümü kızılçam ormanları ile kaplıdır. İlçe topraklarından kaynaklanan sular ilçe sınırları dışındaki Büyük Menderes Nehri’ne katılan Çine Çayı ile Akçay’ın başlangıç kollarıdır. Yüzölçümü 1.524 km2 olup, toplam nüfusu 44.692’dir.
İlçede Akdeniz İklimi etkilidir. Yazlar kurak ve sıcak, kışlar ılık ve yağışlıdır.
İlçe ekonomisi tarım, hayvancılığa dayalıdır. Yetiştirilen başlıca tarımsal ürünler, buğday, mısır, arpa, zeytin ve tütündür. Az miktarda da sebze, meyve, susam ve yerfıstığı yetiştirilir. Hayvancılıkta sığır besiciliği önde gelmekte olup tavukçuluk ve arıcılık yapılmaktadır. Kızılçam ormanlarından reçine üretilmektedir. Köylerdeki tezgâhlarda kilim ve halı dokumacılığı yapılmaktadır.
İlçe topraklarında alüminyum, çimento hammaddesi, linyit, zımpara taşı yatakları bulunmaktadır. İlçede termo elektrik enerji üreten Yatağan Termik Santralı bulunmaktadır.
Yatağan’ın bulunduğu alanda eski bir yerleşim olduğu, ilçenin 6-7 km. batısındaki Stratonikeia antik kentinden anlaşılmaktadır. MÖ.III.yüzyılda kurulan bu kentin akropolü, tiyatrosu ve mabedine ait kalıntılar günümüze ulaşmıştır. Ayrıca Lagina antik kenti de kutsal bir yolla buraya bağlanmıştır.
Antik çağ yazarlarının Karia’da bir kent olarak isminden söz ettiği Stratonikeia Eskihisar köyü ile iç içedir. Antik çağ tarihçilerinden Pausanios ile Stephanos aynı yerde bulunan Khrysaonis ve İdrias isimli iki kentten söz etmişlerdir.
M.Ö. VI.yüzyılda Lydia krallığı bölgeye egemen olmuşsa da Persler M.Ö.546’da buna son vermişlerdir. Bu durum Büyük İskender’in Batı Anadolu’ya gelişine kadar sürmüştür. İskender’in ölümünden sonra Anadolu’da generaller arasında gelişen savaşlardan ötürü kendilerini korumaya çalışan yöre halkı Stratonikeia’nın olduğu yerdeki kutsal bir alanda toplanmışlar ve kendi aralarında bir birlik kurmuşlardır. Khrysaonis Birliği olarak tarihe geçen bu birliğin konumu henüz anlaşılamamıştır.
Seleukoslar Manisa yakınlarında Lysimachos ile yapılan Kurupedion savaşını M.Ö. 281’de kazandıktan sonra tüm yöreye egemen olmuşlardır. Kral Seleukos’un aynı yıl ölmesi üzerine, ülkenin yönetimi oğlu Antiochos’a geçmiştir. Bu devirde kent gelişmiş ve görkemli yapılarla bezenmiştir. Makedonya’dan getirilen göçmenlerle de nüfusun artması sağlanmıştır. Bundan sonra Stratonikeia birkaç kez Rodos’un eline geçmiştir. M.Ö.197’de kent tekrar Rodos Pareasının eline geçmiştir. M.Ö. 167’de Rodos elçisi Roma senatosuna giderek bu kentin kendilerine verilmesini istemiştir. Pontus kralı Mithridates Roma bağımlısı olan Stratonikeia’yı M.Ö. 88’de ele geçirmesinin ardından kent Sulla tarafından geri alınmıştır. Romalılar Pontuslulara karşı koyuşlarından dolayı kenti ödüllendirmiş ve bundan sonra da bağımsız bir kent olmuştur. Stratonikeia Roma egemenliği altında da önemini korumuş, Bizans döneminde Aphrodisias’a bağlı önemli bir piskoposluk merkezi olmuştur. Ancak uğradığı deprem sonunda önemini yitirerek terkedilmiştir.
Malazgirt Savaşı’ndan (1071) Muğla yöresine Türkmen boyları yerleşmiş, Selçuklu Devletinin yıkılmasından sonra Menteşe Beyliği yöreye hakim olmuştur. Yörede bir beylik kuran Menteşeoğulları yaklaşık 200 yıl boyunca burada egemenliklerini sürdürmüşlerdir. Yıldırım Beyazıt tarafından 1391’de Osmanlı topraklarına katılmış ancak, Ankara Savaşı’nın (1402) ardından Timur’un hakimiyetine girmiştir. Timur bu yöreyi tekrar Menteşe Beyliği’ne vermiş, daha sonra 1424’de Osmanlı topraklarına dahil olmuştur.
XIX.yüzyılda Aydın Vilayeti Menteşe (Muğla) sancağının Merkez kazasına bağlı Bozüyük nahiyesinin sınırları içerisinde idi. I.Dünya Savaşı’ndan sonra 5 Haziran 1919’dan, 1921’e kadar İtalyan işgali altında kalmıştır. Cumhuriyetin ilanından sonra nahiye konumunu sürdürmüş, 1944 yılında da ilçe konumuna getirilmiştir.
Stratonikeia, Muğla’nın Yatağan İlçesine bağlı Eskihisar köyündedir. Günümüzde Yatağan Termik santralının burada kurulması yöreyi olumsuz etkilemiş, çıkan zehirli gaz dolayısıyla köy terk edilmiş, aynı isimde bir köy kurularak, halk buraya yerleştirilmiştir.
İlçede günümüze gelebilen tarihi eserler arasında; Stratonikeia antik kent kalıntılarının yanı sıra; Ebubekir Camisi, Aşağı Cami, İlyas Bey Camisi, Kemerli Köprü, Türk Sivil Mimari örneklerinden evler bulunmaktadır. Ayrıca ilçede; Bozüyük Kaplıcası vardır.
Kenthaber Kültür Kurulu
Fotoğraflar, kenthaber fotoğraf arşivi, www.yatagan.org ve www.mugla-turizm.gov.tr adreslerinden alınmıştır.
