Kurtalan Genel Bilgi
Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde, Siirt iline bağlı bir ilçe olan Kurtalan, doğusunda Siirt Merkez ilçe, batısında Beşirli ilçesi, güneydoğusunda Eruh, güneybatısında da Hasankeyf ilçesi ile çevrilidir. İlçe toprakları orta yükseklikte dalgalı düzlüklerden oluşmaktadır. İlçenin belli başlı yükseltisi Garzan Dağı’dır. İlçe topraklarını Garzan Çayı ve Bitlis Çayı sulamaktadır. Deniz seviyesinden yüksekliği 675 m.dir. İl merkezine 34 km uzaklıktaki ilçenin yüzölçümü 1.085 km2 olup, toplam nüfusu 53.521’dir.
İlçede Karasal iklim hüküm sürmekte ve dört mevsim en belirgin özellikleriyle yaşanmakta, Yazları sıcak ve kuraktır.
İlçe ekonomisi tarım, hayvancılık ve petrole dayalıdır. Yetiştirilen başlıca tarımsal ürünler; buğday, mercimek, arpa ve üzümdür. Az miktarda tütün, soğan, nohut, badem ve nar yetiştirilir. Büyük ve küçükbaş hayvancılık ilçe halkının önemli bir geçim kaynağıdır. 1945 yılında Garzan’da petrolün bulunmasından ötürü petrol üretim alanı burada da yaygınlaşmıştır. İlçe topraklarında çimento hammaddesi içeren yataklar bulunmaktadır.
İlçenin İlkçağ tarihine ait herhangi bir bilgi bulunmamaktadır. Bilinen ilk tarihi Şerefhan Beyliği ile başladığı kaynaklarda yazılı olmasına rağmen, burasının da Siirt ilinde olduğu gibi Medlerin ve Perslerin egemenliği altında kaldığı sanılmaktadır. MÖ.332’de Anadolu’nun büyük bir bölümünü ele geçiren Büyük İskender Pers hakimiyetine son vermiştir. İskender’in ölümünden sonra yöre Seleukosların egemenliğine girmiştir. MÖ.129’da Partlar buraya hakim olmuş, ardından Romalılar ile Partlar arasında yöre, birkaç kez el değiştirmiştir. MS.63’te yapılan bir antlaşma ile Siirt yöresi Arsaklılar tarafından yönetilmek üzere Romalılara bırakılmıştır. MS.V.yüzyılda Sasaniler, 637’de de Araplar buraya hakim olmuştur. Bundan sonra Emevi ve Abbasi dönemlerinde “Amil” denilen beyler, ardından Ermeni prensleri ve Arap emirleri tarafından yönetilmiştir. Bizanslılar 927’de buraya hakim olmuştur.
XI.yüzyılda Bizans’a bağlı olan Philaretos isimli bir Ermeni kral tarafından yönetilmiştir. XII.yüzyılda Artuklular, Anadolu Selçukluları yöreye egemen olmuştur. 1500’lerin başında Şerefhanlar Beyliğinin yönetimine giren yöre,Yavuz Sultan Selim tarafından 1514’te Çaldıran Savaşı’ndan sonra Osmanlı topraklarına katılmıştır.
XIX.yüzyılda Bitlis Vilayetinin Siirt Sancağına bağlı Garzan kazası sınırları içerisindeydi. Eski ismi Mısırıç veya Mısrıç olan Kurtalan Osmanlı döneminde Garzan’ın bir köyü idi. Garzan ilçesinin merkezi 1938’de Mısrıç’a taşınmış, 1944’te buraya demiryolunun gelmesi ile ilçenin ve ilçe merkezinin ismi Kurtalan olarak değiştirilmiştir. Bundan sonra Garzan, Kurtalan ilçesine bağlı bir bucak merkezi konumuna getirilmiştir.
İlçede günümüze gelen eserler arasında; Kurtalan Köprüsü ve Beykent Kalesi bulunmaktadır.
Kenthaber Kültür Kurulu
Fotoğraflar, www.siirt.gov.tr ve www.siirt-bld.gov.tr adreslerinden alınmıştır.
