İdil Genel Bilgi
Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde, Şırnak İline bağlı bir ilçe olan İdil, doğusunda Cizre, batısında Nusaybin ve Midyat ilçeleri, kuzeyinde Dargeçit ve Güçlükonak ilçeleri, güneyde Suriye ile çevrilidir. İlçe topraklarının kuzey ve kuzeybatısı dağlık ve engebeli, güneyi ise düzlüklerden oluşmuştur. Kuzeyden güneye doğru alçalarak düz ovalara dönüşen ilçe toprakları, yüksekliği fazla olmayan tepeler üzerinde yer almaktadır.
İlçe topraklarını sulayan Dicle Nehri, İdil ile Güçlükonak ilçeleri arasında doğal sınırı oluşturmaktadır. İlçedeki diğer akarsular ise Saklan Deresi ile Dupiç Deresidir. Bu dereler yazın kurumaktadır. Deniz seviyesinden 773 m. yüksekliktedir. Şırnak’a 75 km. uzaklıktaki ilçe Suriye Sınır Kapısına 24 km. uzaklıktadır. Yüzölçümü 1.224 km2, 2000 Yılı Genel Nüfus Sayım sonuçlarına göre; toplam nüfusu 60.973’tür.
İlçede Karasal iklim hüküm sürmekte olup, yazları kurak ve sıcak, kışları soğuk ve yağışlı geçer. Yağışlar genellikle kışları kar ve yağmur olarak düşer. Bitki örtüsü bakımından oldukça yoksuldur. Yalnızca İdil-Midyat yolu çevresi ve ilçenin güneybatı ve batı bölgelerinde meşelikler bulunmaktadır. Bunun dışında kalan bölgelerde bitki örtüsü Step görünümündedir.
İlçenin ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayalıdır.Yetiştirilen tarımsal ürünlerin başında; buğday, mercimek, arpa, nohut ve üzüm gelmektedir. Ayrıca çeşitli sebze ve meyveler, kavun karpuz, az miktarda da pamuk ve incir yetiştirilmektedir. Haberli ve Öğündük köylerinde bağcılık yaygındır. Eskiden çok miktarda büyük ve küçükbaş hayvan yetiştiriliyordu. Hayvancılık yaylalarda göçerler tarafından yapılmakta idi. Başta koyun olmak üzere kıl keçisi ve Ankara keçisi yetiştiriliyordu. 1980’den sonra yörede etkili olan terörden ötürü hayvancılık büyük ölçüde gerilemiştir. Hayvansal ürünler olan, süt, peynir, yün, canlı et ve yağ gibi ürünler tüccarlara satılmaktadır. İlçede bahar aylarında mevsimlik mandıralar kurulmaktadır. Bu mandıralar topladıkları sütten elde ettikleri ürünleri büyük yerleşim yerlerine götürerek pazarlamaktadırlar.
Köylerdeki tezgahlarda halı ve kilim dokumacılığı yapılır. İlçenin Irak ve Suriye’ye yakınlığı, şehir ekonomisi açısından önem taşımaktadır.
BOTAŞ Şefliği ve Enerji Santralleri Kerkük-Yumurtalık Boru Hattı ile taşınan petrolün iletilmesi için kurulan Botaş PS 3A İstasyonu şeflik olarak faaliyetlerini sürdürmektedir. BOTAŞ Tesislerinin içinde İdil1 ve İdil2 adlı özel sektöre ait elektrik enerjisi üreten iki ayrı tesis bulunmaktadır.
İlçenin eskiçağ tarihi ile ilgili yeterli bilgi bulunmamaktadır. Yöreye ilk gelen ve yerleşen topluluğun kimler olduğu konusunda değişik iddialar ortaya atılmıştır. Bunlara göre MÖ.2000 yıllarında ilk yerleşimin başladığı sanılmaktadır. İddialardan birine göre Antakya’yı, Nusaybin’i ve Midyat’ı kuran Nikkaur isimli bir kral İdil’i de kurmuş ve Arapça Ekici anlamındaki Zarih sözcüğü bu kurulan kente verilmiştir.
MÖ.600 yıllarında Persler yöreye hakim olmuş, Büyük İskender’in MÖ.311 yılında Pers İmparatoru Darius’u yenmesi ile yöre Makedonyalıların egemenliğine geçmiştir. İskender’in ölümünden sonra bölge ile birlikte İdil’de Seleukos Krallığının hakimiyeti altına girmiştir. Daha sonra Romalılar, Bizanslılar, Sasaniler, Artuklular, Eyyubiler, Memluklar, Akkoyunlular, Selçuklular ve Moğollar buraya hakim olmuşlardır. Uzun süre Bitlis, Cizre ve Hakkari’deki aşiret reislerine bağlı olarak yönetilmiştir. Şırnak ve yöresi, 1627 yılında da Osmanlı topraklarına katılmıştır.
Mardin’in Midyat İlçesine bağlı bir bucak olan İdil’in 1937’de Belediye teşkilatı kurulmuş, 1990’da Şırnak’ın il olması ile, aynı tarihte Şırnak’a bağlı ilçe konumuna getirilmiştir.
İlçede günümüze gelebilen tarihi eserler arasında; Meryem Ana Kilisesi, Mor Yakup, Mor Eşayo Kilisesi, Mor Gorgis Kilisesi, Mor Şemon Kilisesi, Mor Majdalaniye Kilisei, Mor Yuhanna Kilisesi, ayrıca Yarbaşı Köyü’nde büyük bir kilise ve Başak Köyü’nde de manastır kalıntıları ile Timur Çeşmesi bulunmaktadır.
Kenthaber Kültür Kurulu
Fotoğraflar, www.sirnak.gov.tr adresinden alınmıştır.
