Akşehir Genel Bilgi
İç Anadolu Bölgesinde, Konya İline bağlı bir ilçe olan Akşehir, kuzeyinde Yunak, doğusunda Ilgın, güneyinde Doğanhisar ve Isparta, batısında da Afyonkarahisar ile çevrilidir.
İlçenin batısında aynı zamanda Konya ile Isparta’nın il sınırını oluşturan, kuzeybatı-güneydoğu doğrultusunda uzanan Sultan Dağları bulunmaktadır. Batı Torosların uzantısı olan bu dağ sırası aynı zamanda Akşehir Gölü havzası ile Eğirdir ve Beyşehir Göl havzalarını da birbirinden ayırmaktadır. Tekkekale Tepesi (1.664 m.), Çamlık Tepesi (1.731 m.) ve Gelincikana Tepesi (2.610 m.) Sultan Dağlarının yöredeki belli başlı yükseltileridir. Sultandağları eteklerinde alüvyonlu düzlükler meydana getirmişlerdir. Bu düzlükler günümüzde yerleşim yerlerine dönüşmüş olup, büyük bir kısmı da tarım alanları olarak kullanılmaktadır.
İlçe topraklarında çok sayıda su kaynağı bulunmaktadır. Bunlar birleşerek ırmak, dere ve çay olarak Akşehir ile Eber göllerine dökülmektedir. Adıyan Çayı, Doğanhisar’dan kaynaklanarak Akşehir’in 5-6 km. kuzeydoğusundan Akşehir Gölüne dökülür. Akşehir Çayı ise Sultan Dağlarından doğarak kenti ikiye böler. Bu su birkaç kez taşmış, ancak son yıllarda suyu git gide azalmakta olup, yaz aylarında tamamen kurumaktadır. Sultan Dağlarının kuzey eteği ile Emirdağ kitlesi arasında bir çöküntü olan Akşehir Gölü, 105 km2’lik bir alanı kaplamaktadır. Dışarıya akıntısı olmayan kapalı bir havza niteliğindeki gölün suları çok az tuzludur. Yaz aylarında kuraklıktan etkilenerek küçülen, 3-5 m. derinliği olan gölün yaz aylarında derinliği de azalmaktadır. Akşehir Gölü denizden 958 m. yüksekliktedir. Konya-Afyonkarahisar karayolu üzerinde olup, Konya’ya 135 km., Afyonkarahisar’a 90 km. uzaklıktaki ilçenin denizden yüksekliği 995 m.dir. Yüzölçümü 853 km2, toplam nüfusu 123.209’dur.
İlçede bitki örtüsü genellikle Sultan Dağlarında maki türünde, çalılık, karaağaç, meşe, çam, fındıktır. Dağların eteklerine inildikçe çeşitli meyve ağaçları vardır. Kentin çevresi oldukça sık ağaçlarla kaplanmıştır. Geçmişte ormanlarla kaplı olan Sultandağları, bilinçsiz kesim ve keçi beslenmesi nedeniyle azalmıştır.
İlçede karasal iklim hüküm sürmekte olup, bunun yanında iç Anadolu ve İç Batı Anadolu iklimlerinin geçit yeridir. Yazlar sıcak ve kurak, kışlar soğuk ve yağışlıdır. Yıllık yağış miktarı 690 mm.dir. Yağışlar daha çok kış ve ilkbahar aylarında düşer.
İlçenin ekonomisi tarım, hayvancılık, bağcılık, küçük sanayi ve turizme dayalıdır. Yetiştirilen başlıca tarımsal ürünler; buğday, arpa, mısır, haşhaş, şeker pancarı, kiraz, elma, armut, eriktir. Hayvancılıkta büyük ve küçükbaş hayvan besiciliği yapılmaktadır. Akşehir ve çevresinde KOBİ’ler bünyesinde gıda , madeni eşya, cam ve plastik eşya sektörlerinde faaliyet gösteren üretim birimleri yaygındır. Ayrıca ilçede süt ürünleri, alüminyum tel, un ve yem fabrikaları bulunmaktadır. İlçenin etrafını çeviren bataklıklardan elde edilen sazlar dekorasyon ve izolasyonda kullanılır. Gölde sazan ve turna balığı avcılığı yapılmaktadır. İlçede Nasrettin Hoca’nın Türbesinin bulunması ve Nasrettin Hoca’nın dünyaca tanınmış bir hiciv ustası oluşundan ötürü, yöre turizm yönünden önem kazanmıştır.
Akşehir, tarih boyunca önemli bir yerleşme yeri olmuştur. Yöredeki ilk arkeoloji buluntuları Neolitik dönemde burada bir yerleşim yeri olduğuna işaret etmektedir. Ayrıca Hititler burada yerleşmiş, onları Frigler ve Lydialılar izlemiştir. Persler Anadolu’yu işgal ettikleri sırada yöreye de hakim olmuşlardır. Büyük İskender’in Anadolu’ya gelişi ile yöredeki Pers egemenliği sona ermiştir. İskender’in ölümünden sonra, Pergamon Krallığı buraya egemen olmuş ve bu durum Pergamon Kralı III.Attalos’un veraset yolu ile topraklarını Roma’ya bırakmasına kadar sürmüştür.
MÖ.III.yüzyılda Akşehir, bal sevenler anlamına gelen Philomelium olarak isimlendirilmiştir. Ancak bu sözcüğün hangi dilden kaynaklandığı da kesinleşmemiştir. Malazgirt Savaşı’ndan (1071) sonra Oğuzların bazı boyları buraya yerleşmiştir. Ardından Kutalmışoğlu Süleyman Şah yöreyi Selçuklu topraklarına katmıştır. I.Haçlı seferi, ardından Moğol istilası Akşehir’i olumsuz yönde etkilemiş, kent yanmış ve yıkılmıştır. Sultan I.Murat zamanında (1381) Hamitoğulları’ndan Hüseyin Bey Akşehir’i Osmanlılara satmıştır. Yıldırım Beyazıt’ın Ankara Savaşı’nda (1402) Timur’a yenilmesinden sonra Moğollar yöreye egemen olmuştur. Nasrettin Hoca’nın Timur’la ilgili fıkraları da bu döneme aittir.
Moğollar, bölgeyi Karamanoğulları’na bırakmıştır. Akşehir yöresinde Hamitoğulları ve Eşrefoğulları da egemenlik kurmuşlardır. Fatih Sultan Mehmet’in Karamanoğulları ile yapmış olduğu savaştan sonra 1467’de Akşehir, ikinci ve kesin olarak Osmanlı topraklarına katmıştır.
Osmanlı döneminde Akşehir, Karaman eyaletine bağlı bir sancak merkezi, daha sonra da Konya’ya bağlı kaza konumuna getirilmiştir. Akşehir kesin olmamakla birlikte 1868’de ilçe konumuna getirilmiştir.
Kurtuluş Savaşı sırasında Akşehir, 22 Kasım 1921-24 Ağustos 1922 tarihleri arasında Batı Cephesi karargâhı olarak kullanılmıştır. Günümüzde karargâh binası müze konumuna getirilmiştir. Cumhuriyetin ilanından sonra Konya’ya bağlı ilçe konumuna getirilmiştir. Yazar Tarık Buğra Küçük Ağa romanında Kurtuluş Savaşı sırasında Akşehir’i anlatmaktadır.
Akşehir, Nasrettin Hoca ile adını Dünyaya duyurmuştur.1208-1284 yıllarında Akşehir’de yaşan ünlü düşünür ve mizah ustası Nasrettin Hoca anısını yaşatmak için uluslararası ve ulusal düzeyde kutlamalar ve festivaller düzenlenmektedir.
İlçede günümüze gelebilen tarihi eserler arasında; İplikçi Cami, Ulu Cami, Altun Kalem Mescidi, Güdük Minare Mescidi, Küçük Ayasofya Mescidi, Kileci Mescidi, Kızılca Mescidi, İmaret Camisi, Ferruh Şah Mescidi, Taş Medrese Mescidi, Nasrettin Hoca Türbesi, Şeyh Seydi Mahmut Hayrani Türbesi, Şeyh Hasan Türbesi, Taş Medrese, Orta Hamam, Meydan Hamamı, Seyyid Mahmud Hayran (Hayrani) Zaviyesi, Ermeni Kilisesi, Nureddin Köprüsü, Yılan Yusuf (Yeşilköy) Köprüsü, Akşehir Arkeoloji (Taş Medrese) Müzesi, Akşehir Batı Cephesi Karargahı Müzesi ve Sivil Mimarisi Örnekleri bulunmaktadır.
Kenthaber Kültür Kurulu
Fotoğraflar, www.akşehir.bel.tr adresinden alınmıştır.
