Sarayönü Genel Bilgi
İç Anadolu Bölgesi’nde, Konya İli’ne bağlı bir ilçe olan Sarayönü, kuzey ve kuzeydoğusunda Cihanbeyli, doğusunda Altınekin, güneydoğu ve güneyde Selçuklu, batıda Kadınhanı, kuzeybatıda da Yunak ilçeleri ile çevrilidir. Büyük bölümü Cihanbeyli Platosunda yer alan ilçe topraklarının güney kesimini Bozdağ’ın kuzey uzantıları engebelendirir. İlçe güneyden Batı Torosların bir kolu olan Sultandağı’na bağlı Ladik (Halıcı) dağları ile çevrilmiştir. Batı-doğu doğrultusunda uzanan bu dağlar 1.800-1.900 m. yüksekliktedir. Yaklaşık yüksekliği 750-850 m. arasında değişir. Üçüncü zamanda alp-Himalaya orojenizi ile oluşan bu kıvrım dağları dış etkenlerin tesiri ile zamanımıza kadar aşınarak orijinal durumlarını kaybetmişler ve orta dağ karakterinde kalmışlardır.
İlçe toprakları Cihanbeyli platosunun güney uzantısındaki düzlükler üzerinde bulunmaktadır. Sarayönü’ndeki bu düzlükler akarsular tarafından derin olarak parçalanmadıklarından ova karakterini taşır. Bu düzlükler güneydoğuda Konya Ovası’ndan Gelemiş tepelik alanı ile ayrılır. Ovadaki düzlükler üzerinde görülen tek tepeler birer höyük konumundadır.
İlçe akarsuları bakımından kapalı bir havza durumundadır. Bu kapalı havzanın suları yer yer göller, bataklıklar, sazlıklar meydana getiren bir akış tarzı göstermektedir. Çok az yağış alan ilçenin sularını yazın kuruyan sel nitelikli akarsular toplar. Orta yükseklikteki düzlüklerde kaybolan bu akarsulardan başlıcası Kökez Deresi’dir. Konya’ya 40 km. uzaklıktadır. Deniz seviyesinden 1.055 m. yükseklikteki ilçenin yüzölçümü 1.088 km2, toplam nüfusu ise 39.110’dur.
İlçe, doğal bitki örtüsü bakımından çok fakirdir. İklim koşullarına göre düzlüklerde bozkırlar büyük yer kaplar. Ladik dağları, göl ve akarsuların bulunduğu yerler dışında kalan düzlükler tamamen bozkırlarla kaplıdır. Dere ve göl kıyılarında söğüt, kavak cinsinden ağaçlarla meyve ağaçlarına rastlanır. Ladik dağları bölgesinde şistli yapıya sahip olarak üzerinde çalılıklar görülür. Kalkerli arazi boştur, bitki örtüsü hiç yoktur.
Sarayönü, İç Anadolu bölgesinde olması nedeniyle karasal iklim kuşağı içindedir. Ancak, Sarayönü’ndeki karasal iklimin özellikleri İç Anadolu’nun karasal iklim tipinden çok, Doğu Anadolu’nun karasal iklim tipi ile benzerlik göstermektedir. Sarayönü ile Konya arasında iklim farklılıkları vardır. Yaz ayları çok sıcak, kış ayları ise sert ve soğuk geçmektedir. Ortalama yıllık sıcaklık 10.9 c’dir. Kış aylarının büyük bir kısmında don olayı görülür. İlçede yıllık değerlere göre yağış miktarı ise, 373,5 mm.dir.
İlçenin ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayalıdır. Yetiştirilen başlıca tarımsal ürünler, buğday, arpa, şeker pancarı, yulaf, soğan, patates, elma, baklagiller, armut ve üzümdür. Hayvancılık önemli bir gelir kaynağı olup, sığır, koyun ve tavuk yetiştirilmektedir. Su gereksinimini ilçenin güneyindeki Beşgöz kaynaklarından sağlayan Konuklar Tarım İşletmesi tarla tarımı, hayvancılık ve su ürünleri yetiştiriciliği yapmaktadır. Bu işletmede tarımsal eğitim kurumları ile araştırma istasyonları da bulunmaktadır. Dokumacılık ilçenin geleneksel el sanatlarından olup, Halıcı (Ladik) halısı ile ünlüdür.
İlçe topraklarında linyit ve civa içeren maden yatakları vardır. Halıcı (Ladik) yakınlarında civa işletme tesisleri kurulmuştur.
İlçenin tarihine ait kesin bilgi bulunmamaktadır. Ancak Konya’nın diğer ilçelerinde olduğu gibi yörede ilk yer yerleşimin Hititler döneminde başladığı sanılmaktadır. MÖ.XIII.yüzyılda Hititler yöreye egemen olmuş, Hititlerin ardından yöre Friglerin ve Kimmerlerin egemenliğine girmiştir. MÖ.VII.yüzyılda Lydialıların, MÖ.VI.yüzyılda Perslerin egemenliğindeki yöre, Kapadokya Satraplığının sınırları içerisinde kalmıştır. Büyük İskender’in Pers Devletini Anadolu’da ortadan kaldırması ile birlikte MÖ.334’te Makedonya Krallığına bağlanmıştır. Konya ve yöresi MÖ.I.yüzyılda Pontus yönetiminde kalmış, daha sonra Pontus ve Romalılar arasında zaman zaman el değiştirmiştir. MS.VII.yüzyılın başlarında Sasaniler, yüzyılın ortasında Araplar kısa süreli de olsa yöreye hakim olmuşlardır.
İlçenin kuruluşu ile ilgili kaynaklarda, Sarayönü’nün güney batısında bulunan Saiteli ile güneyindeki Ladik Dağları’nın eteğinde kurulmuş olan Bozok (Öziçi) olarak bilinen iki kasaba halkının yerleştikleri yerin, Haçlı ordularının geçiş yolu üzerinde olmasından ötürü, ilçe halkı, Haçlı ordularından korunmak amacıyla, bugünkü Yukarı Mahalle denilen yere göç etmişler, ve buradaki inlere korunmak amacı ile yerleşmişlerdir. Tolabası adı ile anılan bu inlerin o zamanlar hem sığınak hem de mesken olarak kullanıldığı sanılmaktadır. İlçenin ismi de bu inlerden dolayı Sarayini olarak anılmış, zamanla bu isim Sarayönü’ne dönüşmüştür.
Malazgirt Savaşı’ndan (1071) sonra Oğuz boyları Anadolu’ya hakim olmuş, Alparslan’ın komutanlarından Kutalmışoğlu Süleyman Şah Konya ve yöresini ele geçirmiştir. Anadolu Selçukluları’nın yıkılmasına (1308) kadar Selçukluların egemenliğinde kalan yöre daha sonra Karamanoğulları’nın eline geçmiştir. Fatih Sultan Mehmet Karamanoğlu Beyliği’ni 1465’te ortadan kaldırınca Konya ve yöresi ile birlikte Sarayönü de Osmanlı topraklarına dahil olmuştur.
Daha önce Kadınhanı’na bağlı olan Sarayönü’nün 1941 yılında belediye teşkilatı kurulmuş, 1959’da da Konya’ya bağlı ilçe durumuna getirilmiştir.
İlçede günümüze gelebilen tarihi eserler arasında; Roma Köprüsü ve Başhöyük, Karatepe, Akdoğan, Konar, İbrahim Dede, Pazar, Zengi, Gamel, İrmelik, Ladik, Ertuğrul, Çeşmelisebil, Kuyulu Sebil, Kurşunlu Kale höyükleri bulunmaktadır.
Kenthaber Kültür Kurulu
Fotoğraf, www.konya.gov.tr adresinden alınmıştır.
