Akıncılar Genel Bilgi

Karadeniz Bölgesi’nde, Sivas İline bağlı bir ilçe olan Akıncılar, doğusunda, Gölova, batısında Suşehri, güneyinde İmranlı, güneydoğusunda Erzincan’a bağlı Refahiye, kuzeyinde Giresun’a bağlı Şebinkarahisar ilçeleri ile çevrilidir. Akıncılar, Karadeniz Bölgesi’nin batı ve iç kesiminde, Yukarı Kelkit Havzasında yer almaktadır. İlçe toprakları engebeli bir arazi yapısına sahip olup, güneyini Kızıldağ engebelendirmektedir. Kızıldağ aynı zamanda ilçenin İmranlı ilçesi ile doğal sınırını oluşturmaktadır. İmranlı-Akıncılar arasında sınır olan Peynirli Tepesidir (3.015 m) ilçenin en yüksek noktasıdır.

İlçede Ezbider Ovası dışında, düzlük olarak; Kızıldağ’da Gökalan, Solhun, Hışhış, Beşoluk, Örtülü ve Killik yaylaları bulunmaktadır. İlçe topraklarını Kelkit Çayı ve kollarından Şeyhnigar Çayı sulamaktadır. İlçe topraklarının kuzeyinden kaynaklanan Kelkit Çayı üzerinde bulunan Kılıçkaya Barajı göl alanı, ilçe topraklarının bir bölümü üzerinde bulunmaktadır. Kelkit Çayı’nın bir kolu olan Şeyhnigar Çayı, ilçe topraklarından doğarak yine ilçe sınırları içerisinde Kılıçkaya Barajına dökülmektedir. İl merkezine 96 km. uzaklıktadır. Deniz seviyesinden 900 m. yükseklikteki ilçenin yüzölçümü 392 km2 olup, 2000 Yılı Genel Nüfus Sayım sonuçlarına göre, toplam nüfusu 8.353’tür.

İlçe bitki örtüsü bakımından zengindir. Toprakları içinde bulunan Kızıldağ’ın kuzey etekleri çam, gürgen, ardıç ve dağ kavağı türünde ormanlarla kaplıdır. Bu dağlarda otlak olarak kullanılan geniş meralar bulunmaktadır. İlçenin kuzey kesiminde Kelkit Çayı’na kadar uzanan engebeli kıraç arazide otsu bitkilerden meydana gelen stepler vardır.

İlçede, Karasal ve Karadeniz iklim özelliklerini gösteren geçiş tipi bir iklim hüküm sürmektedir. Genellikle yazları sıcak ve kurak, kışları soğuk ve karlı geçmesine rağmen çoğunlukla yaz aylarında yağmur, kış aylarında vadide sert geçmeyen ve kısa süren bir kış yaşanmaktadır. En yüksek sıcaklık 39C°, en düşük sıcaklık -18C°’dir.

İlçe ekonomisi tarım, hayvancılığa dayalıdır. Yetiştirilen tarımsal ürünlerin başında, arpa, buğday, şeker pancarı, ay çiçeği gelmekte olup, her türlü sebze ve meyve yetiştirilmektedir. Özellikle elma ve kavun bol miktarda yetiştirilir. İlçe Ezbider Kavunu ile ünlüdür. Hayvancılıkta büyük ve küçükbaş hayvan besiciliğinin yanı sıra arıcılık yaygın olarak yapılmaktadır. Kızıldağ’da alabalık, Kılıçkaya barajı gölü Kelkit ve Şeyhnigar çaylarında sazan ve yayın balığı avı yapılmaktadır.

İlçeye bağlı Doğantepe ve Kılıçköy’de krom yatakları vardır. Ancak son yıllarda işletme durmuştur. DSİ kanal çalışmalarında Akıncılar Hınterler mevkiinde linyit kömürüne rastlanmıştır. Ayrıca Eskibağ köyünde Çermik mevkiinde bulunan bir maden suyu kaynağının böbrek ve idrar yolu hastalıklarına iyi geldiği söylenmektedir. Doğantepe Köyünde Bahattinşeyh Türbesi yakınında kaynak olarak çıkan ekşi suyun da böbrek ve idrar yolu hastalıkları ile deri hastalıklarını iyileştirdiği söylenmektedir.

İlçenin İlkçağ tarihi ile ilgili yeterli bilgi bulunmamaktadır. Kaynaklarda geçen ilk tarihi Romalılardan başlamaktadır. Malazgirt Savaşı’ndan (1071) sonra Türkmen boylarının yöreye yerleşimi hız kazanmıştır. Kısa bir süre Selçuklu egemenliği altında kalan Sivas’ta Danişmendli Beyliği kurulmuştur (1075). Selçuklu Sultanı Melikşah’ ın Kumandanlarından Emir Danişmed Kelkit havzasını da içine alan geniş bir bölgeyi Selçuklu topraklarına katmıştır. Bu dönemde Türkmen boylarından biri bugünkü Akıncılar İlçe merkezinin 1 km. güneyindeki Söğütlüdere mevkiine yerleşmiştir. Bir söylentiye göre burada özellikle keçi besleyerek geçinen Türkmen boyunun, ilk yıllarda ektikleri mahsuller az olduğundan kurdukları köye Azbiter adını vermişlerdir. Bu sözcük zamanla Azbiter daha sonra Azbider ve Ezbider’e dönüşmüştür.

Yine bir söylentiye göre bu Türkmen boyu içerisinde bir anlaşmazlık çıkmış, bir kısmı bugün Akıncılar ilçe merkezinin olduğu yere gelerek yerleşmişlerdir. Bu iki yeni yerleşim yeri konumlarından ötürü Yukarı Ezbider (Ezbider-i Bâlâ), Aşağı Ezbider (Ezbider-i Zir) olarak anılmıştır.

1800 Yıllarında bölgeye gelen Ermeniler Yukarı Ezbider’e ve Aşağı Ezbider’e yerleşmişler ve 1835 yılında Yukarı Ezbider’e ilk kiliseyi yapmışlardır. Aşağı Ezbider’e de bir kilise yapan Ermeniler, bugünkü Manastır denilen yere bir okul ve kilise daha yapmışlardır.

Yavuz Sultan Selim İran seferine çıktığında Ezbider önünde otağını kurmuş ve askerlerini burada dinlendirmiştir. Yöre, Fatih Sultan Mehmet’in 1473’te Akkoyunlu Hükümdarı Uzun Hasan’la yaptığı Otlukbeli Savaşı’ndan sonra Osmanlı topraklarına katılmıştır.

Osmanlı döneminde, Şebinkarahisar İlçesi Trabzon Vilayetine bağlı bir nahiye olan Ezbider, 1860 Yılında Suşehri İlçe olduktan sonra Yukarı Ezbider onun Nahiyesi ve Şebinkarahisar da Vilayeti olmuştur. I. Dünya Savaşı yıllarında ve Doğu Anadolu Bölgesi’nde yaşanan Ermeni ayaklanmaları sırasında, burada da karışıklıklar yaşanmış ve sonunda Ermeniler kiliselerini ve manastırı yakarak doğuya kaçmışlardır.

Cumhuriyetin ilanından sonra küçük bir Belediye teşkilatının kurulduğu ve 1932 yılına kadar olan bu kısa dönemde, Hatipoğlu Ali Efendi ve Hüseyin Efendi ile Uğruncalı Tevfik Efendi’nin Reislik yaptıkları bilinmektedir. Şebinkarahisar’ın 1932’de Vilayetliği kaldırılıp Giresun’a bağlanınca, Suşehri İlçesiyle birlikte Ezbider de Sivas’a bağlanmıştır.

I.Dünya Savaşı’ndan sonra Selanik’ten gelen göçmenler buraya yerleştirilmiş, 1958 yılında bugünkü Belediye teşkilatı kurulmuştur. 1962 yılında Yukarı Ezbider olan ismi Akıncılar olarak değiştirilmiş ve 1990 yılında da Sivas’a bağlı ilçe konumuna getirilmiştir.

İlçede günümüze gelebilen tarihi eserler arasında; Roma dönemine ait olduğu sanılan bir kale kalıntısı, Hatipoğlu Camisi, Bahattin Şeyh Türbesi, Yusuf Şeyh Türbesi bulunmaktadır. Ayrıca Akıncılar merkezde Deliklitaş diye anılan mağara ve yeraltı tüneli, Doğantepe köyünde Bahattinşeyh deresinde Çilehane adında bir mağara bulunmaktadır. Kılıçkaya Barajı göl alanı kıyısındaki Kayı Boğazı Mevkii, Akıncılar Karadağ’da Damdüzleri Mevkii, Kılıçköy Koruluğu ve Kızıldağ’da Alaattin Çiftliği ve yöresi ilçenin mesire yerlerindendir.

Kenthaber Kültür Kurulu

Fotoğraflar, www.akincilar.gov.tr adresinden alınmıştır.