Akdağmadeni Genel Bilgi

İç Anadolu Bölgesi’nde, Yozgat İli’ne bağlı bir ilçe olan Akdağmadeni; doğusunda Sivas’a bağlı Şarkışla ilçesi, güneyinde Çayıralan, batısında Sarıkaya ve Saraykent, kuzeyinde de Kadışehri ile çevrilidir.

İl Merkezinin doğusunda yer alan ilçe toprakları dağlık ve engebeli bir arazi yapısına sahiptir. Akdağ’ın kuzey uzantıları ilçe topraklarını doğu ve güneyden çevirmektedir. Bu dağların ilçeye bakan yönü zengin ormanlarla kaplı olup, en yüksek noktası 2.130 m.dir. Kızıldağ, Çörekli, Değirmen Tepesi, Çomakdağı, Tahtalıdağı, Uzunburun Dağı, Türü Dağı ve Dormik Dağları, Karababa Tepesi (2.345 m.), Kuzgun Tepesi (1.410 m.), Çomak Tepesi (1.380 m.) ve Göbekkaya Tepesi (1.360 m.) ilçenin başlıca yükseltileridir.

İlçe toprakları İç Anadolu platolarından Bozok platosu üzerinde yer alan, Akdağ’ın eteklerinden başlayarak eğimi az geniş bir ova görünümündedir. Akdağmadeni’nde, Akdağlar arasında birçok yayla bulunmaktadır. Bunların başında Nalbant, Sırıklı, At Oluğu, Alma Burnu, Dikeni Kalın, Harman, Pınar Hatap Alanı, Başyurt, Kömerliyerli, Deli Hamza, Aktaş, Nusret, Yerliboyun, Kevenliburun ve Kırklar Çalı yaylaları gelmektedir.

İlçe topraklarını Yeşilırmak’ın kollarından Çekerek Suyu, Akdağ Deresi, Gödelen Suyu, Değirmenözü deresi, Virankale Deresi, Sarayözü Deresi sulamaktadır. Deniz seviyesinden yüksekliği 1.330 m.dir. İl merkezine 105 km. uzaklıktaki ilçenin yüzölçümü 2.112 km2 olup, 2000 Yılı Genel Nüfus Sayım sonuçlarına göre; toplam nüfusu 61.373’tür.

İlçenin iklimi, Karadeniz iklimi ve Karasal iklim arasında bir geçiş özelliği göstermektedir. Yazlar fazla sıcak; kışlar da dondurucu soğuklar olmaz. Akdağlar’da kar Haziran, hatta Temmuz ayına kadar kalır.

Akdağmadeni’nin ormanlık ve yüksek oluşu yüzünden yıllık yağış miktarı ortalama 478 -500 mm.dir. Yazın sıcaklık 20-25 C arasında değişmektedir. Yıllık sıcaklık ortalaması 8-12 C arasındadır.

İlçenin bitki örtüsü genellikle ormanlarla kaplıdır. İlçenin %32.5 ormanlıktır. Bu ormanlarda sarıçam, ardıç, yabani fındık, alıç ve palamut ağaçları bulunmaktadır. Ormanlık alanların dışındaki alanlar bozkır görünümünde olup, mera olarak değerlendirilen çayırlarla kaplıdır.

İlçenin ekonomisi tarım, hayvancılık, madencilik ve ormancılığa dayalıdır. Yetiştirilen tarımsal ürünlerin başında; arpa, buğday, çavdar, şeker pancarı, yem bitkileri, baklagiller, patates, ay çiçeği gelmektedir. Ayrıca elma, armut, kayısı, vişne, ceviz ve üzüm yetiştirilir. Hayvancılıkta büyük ve küçükbaş hayvan besiciliği yapılmakta olup, sığır, koyun, kıl keçisi ve tiftik keçisi yetiştirilir. Hayvansal ürünlerden yağ ve peynir ekonomisinde büyük önem taşımaktadır. İlçede Ormancılık da yapılmakta olup, orman ürünleri değerlendirilmektedir.

İlçe topraklarında çinko, kurşun, bakır, demir, grafit, manganez ve gümüş madeni yatakları bulunmaktadır. Bunlardan yalnızca gümüş yatakları işletilmektedir.

Akdağmadeni’nin bulunduğu yörenin eskiçağ tarihi ile ilgili bilgiler yeterli değildir. Kaynaklarda bu konuda herhangi bir bilgi bulunmamaktadır. İlçenin çevresindeki il ve ilçelerin tarihi yapıları dikkate alındığında burada da bir Hitit yerleşmesinin bulunması olasıdır. İleride yapılacak arkeolojik kazı ve yüzey araştırmaları bu konuya bir ışık tutacaktır. Bugünkü Akdağmadeni 1815 yılında simli gümüş madeni işletmesi olarak kurulmuştur. Kuruluşunda Madenciler Nahiyesi olarak isimlendirilen bu yerleşimin, Gümüşhane, Trabzon, Arapgir ve Ahıska’dan gelen işçilerle nüfusu artmıştır.

Kurtuluş Savaşı’ndan sonra mübadele yolu ile Balkanlar’dan gelen göçmenler buraya yerleştirilmiş, ardından 1935 yılında Yugoslavya göçmenleri, 1951’de de Romanya ve Bulgaristan’dan gelen göçmenler de buraya yerleştirilmiştir.

Osmanlı kaynaklarında Akdağmadeni Karahisar Beyramşah kazasına bağlı nahiye olarak geçmektedir. 1860 yılında kaza merkezi olan Bozok (Yozgat) sancağına bağlanmış, 1862’de Belediye teşkilatı kurulmuştur. Cumhuriyetin ilanından sonra da ilçe konumunu sürdürmüştür.

İlçede tarihi eser olarak; Behramşah (Muşali) Kalesi, Akdağmadeni Kilisesi, Ali Şir (Zaviyesi) Camisi, Ali Çelebi Türbesi, Mahmut Çelebi Türbesi, Hacı Hamamı ve Sivil Mimari Örnekleri bulunmaktadır. Ayrıca Bozhüyük Köyü Çatalalan mevkiinde Çatalan Mağarası vardır.

Kenthaber Kültür Kurulu

Fotoğraflar, www.yozgat.gov.tr ve www.akdagmadeni.bel.tr adreslerinden alınmıştır.