Çandır Genel Bilgi
İç Anadolu Bölgesi’nde, Yozgat İline bağlı bir ilçe olan Çandır, doğusunda Çayıralan, güneyinde Kayseri, batısında Boğazlıyan, kuzeyinde de Sarıkaya ile çevrilidir. Yozgat’ın güneydoğusunda yer alan ilçe, çok yüksek olmayan tepelerle çevrili düz bir alanda kurulmuştur. İlçenin başlıca yükseltileri Gevencik Dağı (1.607 m.), Güllü Dağ, Samantepe, Ağbayır, Kel Dağ ve Beştepeler’dir. İlçe toprakları küçük derelerle bölünmüş platolar halindedir.
Yer altı ve yer üstü suları bakımından zengin olan Çandır’ın başlıca akarsuları Mera ve Kozan Çaylarıdır. Bu iki çay Çandır’da birleşerek ilçenin batısında bulunan Uzunlu Barajı’na dökülmektedir. İlçe sınırları içerisinde sulama amaçlı yapılan İğdeli Sulama göleti bulunmaktadır.
Deniz seviyesinden yüksekliği 1.200 m.dir. İl merkezine 124 km. uzaklıktaki ilçenin yüzölçümü 189 km2 olup, 2000 Yılı Genel Nüfus Sayım sonuçlarına göre; toplam nüfusu 19.037’dir.
İlçede Karasal iklim hüküm sürmekte olup, yazları sıcak ve kurak, kışlar ise soğuk ve kar yağışlı geçer. Bitki örtüsü olarak İç Anadolu’nun hakim bitki örtüsü olan bozkırlar hakimdir. Sulanabilen vadi boylarında kavak ve söğüt ağaçları, üzüm bağları ve meyve ağaçları ilçenin diğer bitki örtüsünü oluşturmaktadır.
İlçenin ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayalıdır. Yetiştirilen tarımsal ürünlerin başında; arpa, buğday, yulaf, çavdar, nohut, mercimek, ay çiçeği, patates, fiğ, yonca, korunga gelmektedir. Ayrıca akarsu boylarında çeşitli sebzeler, ceviz, badem, ayva, elma, kayısı ve vişne gibi meyveler yetiştirilir.Hayvancılıkta büyük ve küçükbaş hayvan besiciliği yapılmakta olup, sığır, koyun, kıl keçisi yetiştirilmektedir.
İlçenin Eskiçağ tarihi ile ilgili kesin bilgi olmamakla birlikte Hititler döneminde yöreye yerleşildiği; buradaki bazı kalıntılardan anlaşılmaktadır. Yozgat yöresi dikkate alındığında Hititlerden sonra MÖ.1200’lerde Friglerin egemenliğine, MÖ.VII.yüzyılda Kimmerlerin, MÖ.VI.yüzyılda Lydialıların ve ardından Perslerin yönetimine geçen yöre MÖ.334’te Büyük İskender tarafından ele geçirilmiştir. İskender’in ölümünden sonra kısa bir süre Kapadokya Krallığı buraya hakim olmuş, ardından Anadolu’yu istila eden ve göçebe bir kavim olan Galatlar buraya yerleşmiş, İç Anadolu’da kurdukları Galatia Devletinin bir bölümü de Yozgat ile birlikte Çandır’ın da bulunduğu toprakları içerisine almıştır. MÖ.II.yüzyılın başlarında kurulan Galatia Krallığı bir süre Pergamon ve Pontus krallıklarına bağlı kalmış ve MÖ.85’te Roma’nın egemenliğini kabul etmişlerdir. Roma İmparatorluğunun ikiye ayrılmasından sonra Anadolu ile birlikte Doğu Roma (Bizans) İmparatorluğunun sınırları içerisinde kalmıştır. Bu dönemde Arap akınları, Sasaniler bu bölgeyi ele geçirmeye çalışmışlarsa da sürekli bir hakimiyet kuramamışlardır. Malazgirt Savaşı’ndan önce Türkmen boyları yerleşmeye başlamıştır.
Malazgirt Savaşı’ndan (1071) sonra, Danişmendliler bir süre yöreye egemen olmuş, XII.yüzyılın ikinci yarısından sonra da yöre, Anadolu Selçuklularının sınırları içerisine girmiştir. XIV.yüzyılın başlarında da İlhanlı, Eretna Beyliği, Dulkadiroğulları ve Kadı Burhaneddin Devleti yöreye hakim olmuştur. Kadı Burhaneddin’in 1398’de öldürülmesinden sonra Yıldırım Beyazıt yöreyi Osmanlı topraklarına katmışsa da Timur 1402-1403’te Yozgat ve çevresini ele geçirmiştir. Timur’un Anadolu’dan ayrılmasından sonra Osmanlı şehzadeleri arasında çıkan saltanat kavgaları sırasında Yozgat ve çevresi zor günler geçirmiştir. Çandır, Çelebi Mehmet zamanında 1413’te yeniden Osmanlı topraklarına katılmıştır.
Çandır adı söylentiye göre; Can kadar güzel, Can gibi değerli anlamına gelen “Candır” sözcüğünün zamanla halk dilin de değişime uğraması sonucu oluşmuştur.
Çandır 1930 yılında Belediye, 1948 yılında Bucak ve 20 Mayıs 1990 yılında da ilçe konumuna getirilmiştir.
İlçede günümüze gelebilen tarihi eserler arasında; Şah Run Mescidi, Şah Sultan Hatun Türbesi bulunmaktadır.
Kenthaber Kültür Kurulu
Fotoğraflar, www.candır.gov.tr ve www.yozgatburada.com adreslerinden alınmıştır.
