Camilerin yerine ev!

Amasya’da 1928 yılında Bakanlar Kurulu kararıyla cami ve mescitlerin vatandaşlara satılması sonucu yerlerine ev yapıldığı, ayrıca camilerle vakıf eserlerinin ambar olarak kullanıldığı ortaya çıktı.

O dönemde şehirdeki tüm mescit ve camilerin tasniflerinin istendiğini belirten Araştırmacı - Yazar Hüseyin Menç, “Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi’nde kayıtlı olan belgede de yer aldığı gibi Amasya’da şimdiki adıyla ‘Bağ Helkıs’ olan Nergiz Mahallesi, Kurşunlu, Hacıilyas, Köyceğiz, Recep, Karataş mahallerindeki mescitlerin harap ve yıkılmaya yüz tutmalarından dolayısıyla müftülükçe tasnif harici bırakıldığı gibi, bunların civarında mahallenin ihtiyacı olan camiler bulunması nedeniyle tekrar tamir edilmelerinin lüzum olmayıp mescitlerin satılması Evkaf Umum Müdürlüğü’nün 25 Kasım 1928 tarih ve 57993/139 numaralı yazılarıyla yapılan teklifi üzerine İcra Vekilleri Heyeti’nin 19 Aralık 1928 tarihli toplantısında uygun bulunup kabul edilmiştir. 9 bakan ve başvekil İsmet İnönü’nün imzasını taşıyan kararname Reisicumhur Gazi Mustafa Kemal tarafından da imzalanmış ve yürürlüğe girmiştir” dedi.

Yine aynı dönemde söz konusu kararnamede yer almayan Şehirüstü Mahallesi’ndeki Uzunyol ve Çeribaşı Camilerinin de daha sonra satışa çıkarıldığına işaret eden Menç, mescit veya camileri arsa niyetine satın alanların hiçbiri iflah olmadığına dikkat çekti.

Osmanlı Devleti’nin son dönemlerindeki savaş ortamı nedeniyle özellikle erkek nüfusun cephelere gittiğini anımsatan Menç, “Kullanılmayan abideler zamanın şartlarına göre tahıl ambarı olarak kullanılmıştır. Bunlardan biri Selçuklu Dönemi’nin en önemli eğitim kurumu olan Gökmedrese Camisi tahıl depolanıp silo gibi kullanıldı. Çevre köylerden at arabalarıyla getirilen buğdaylar istiflendi. Camilerin depo olarak kullanılmasına bir örnek daha verecek olursak 1242 tarihli Burmalı Minare Camisi savaş şartları ve ibadet edenlerin sayısında azalma göstermesinden sonra şehirde fazla olarak değerlendirilen camiler arasında yer almıştır. Bu nedenle Burmalı Minare Camii, Ziraat Bankası’nın ihtiyaç duyduğu tarım aletlerinin deposu yapılmıştı. Prof. Dr. Semavi Eyice’nin yaptığı tespitlere göre, Burmalı Minare uzun süre terk edilerek harap olmaya bırakılmış, 1930’lu yıllarda da Ziraat Bankası’nın tarım âletleri ambarı olarak kullanılmıştır” şeklinde konuştu.

Şehirdeki vakıf eserlerinden biri olan 1308 tarihli İlhanlılar tarafından yaptırılan Bimarhane’nin de kereste deposu olarak ve kısa bir süre de Amasya müze deposu olarak kullanıldığını kaydetti.