Durağan Genel Bilgi
Karadeniz Bölgesi’nin batı bölümünde, Sinop İline bağlı bir ilçe olan Durağan, kuzeyinde Dikmen ve Alaçam, doğuda Alaçam ve Vezirköprü, güneyinde Vezirköprü, batısında Saraydüzü ve Boyabat ilçeleri ile çevrilidir. Durağan’ın kuzeyini ve doğusunu Küre (İsfendiyar) Dağlarının uzantıları engebelendirmektedir. Ormanlarla kaplı Küre Dağlarında Soyuk Tepe (1.455 m.), Gümlek Dağı ve Dedemin Tepesi (1.451 m.) en yüksek noktalarıdır. Bunun dışında ilçenin güneyini Ada Dağı engebelendirir. Ayrıca yöredeki Yanıkdede Tepesi (1.416 m.), Macıyın tepesi (1.408 m.), Yellice Tepesi (1.381 m.), Ömeroğlu tepesi (1.370 m.), Peynir Tepesi (1.361 m.) ve Gölboğazı Tepesi (1.357 m.) diğer yükseltilerdir.
Küre Dağlarının güneyinde Gökırmak Vadisi bulunmaktadır. Dağlar arasındaki ovalar çevresindeki köylerin isimleri ile tanınmaktadır. Bunlar İlçe merkezinde Karayazı, Başgezek ve Çayırovası ; Durağan köylerinde Dağdelen, Akçabük, Yandak, Yalnızkavak , Yeşilkent, Hacıoğlan, Alpaşalı ve Karadiğin ovalarıdır. Kızılırmak Vadisindeki Gökdoğan, Köklen, Çöve, Boyabükü, Yoğunpelit ve Beybükü ovaları Altınkaya Baraj Gölü sahası içerisinde kalmıştır. İlçenin Yeşilyurt Köyü çevresinde Kuzuluk Çalı, Yaylı Çal, Ev Çalı; Kaplangı ve Aşağıalınca köyleri çevresinde Takir; Dereli Köyünde, Kalfet; Hacımahmutlu Köyü çevresinde Karapınar, Karakütük ve Hatipoğlu yaylaları, Yassıalan Köyü’nün üst kısmında da Bozarmut Yaylası bulunmaktadır.
İlçe topraklarını Kızılırmak bu nehrin kollarından olan Gökırmak sulamaktadır. Gökırmak ilçe merkezinin 6 km. doğusunda Kızılırmak ile birleşmiş, ancak günümüzde burası Altınkaya Barajı altında kalmıştır. Bunun dışında ilçede Ardım, Felek, Kanlı, Sırnık, Akbel, Çayağzı ve Ümerik çayları bulunmaktadır. Bu çaylar yaz aylarında kurumakta, kış ve ilkbaharda Gökırmak’ı beslemektedir.
İlçe topraklarında doğal göl bulunmamaktadır. Ancak baraj gölleri ile göletlerden sulama amaçlı yararlanılmaktadır. Bunların en önemlisi Altınkaya Baraj Gölüdür. Deniz seviyesinden 220 m. yüksekliktedir. İl merkezine 120 km. uzaklıktaki ilçenin yüzölçümü 1.034 km2 olup, 2000 Yılı Genel Nüfus Sayım sonuçlarına göre; toplam nüfusu 28.792’dir.
İlçe toprakları ormanlık ve yeşil bir bitki örtüsü ile kaplıdır. Bu nedenle de ilçeye Yeşil Durağan ismi yakıştırılmıştır. Ormanlık bölgelerde çam ağaçları öncelikli olup, bunun dışında meşe, kayın, gürgen, sarıçam, karaçam, köknar ve ardıç ağaçları bulunmaktadır. Ormansız alanlar dışında çıplak arazi bulunmamaktadır. Ayrıca Karadeniz Bölgesi’ne özgü bodur ağaçlar ve çalılıklar görülmektedir.
İlçe Karadeniz kıyılarında hüküm süren Karadeniz iklimi ile iç kısımlarda hüküm süren Karasal iklim arasında bir geçiş ikliminin etkisi altındadır.Yazları fazla yağış olmaz genellikle kurak geçer, kışlar ise çok soğuk değildir. Kış aylarında sıcaklık 0 C’ nin altına pek az düşer. En çok yağış ilkbaharda alır. Yıllık sıcaklık ortalaması 8 C’ dir. Bu sıcaklık Ocak ayında 0 - 5 arasındadır, Temmuz ayında 15-20 C arasında değişmektedir.
İlçe ekonomisi tarım, hayvancılık ve ormancılığa dayalıdır. Gökırmak Vadisinin verimli topraklarında sulu tarım yapılmakta olup, çeltik başta olmak üzere, buğday, arpa, mısır, şeker pancarı, nohut, fasulye, baklagiller, mercimek yetiştirilmekte olup, meyvelerden de elma, erik, dut, üzüm, ayva, incir yetiştirilir. Hayvancılıkta büyük ve küçükbaş hayvanlar başta olmak üzere kümes hayvancılığı ve arıcılık da yapılmaktadır. Hayvansal ürünlerin başında yün, yoğurt, süt, peynir, yumurta ve keçi kılı gelmektedir. Bu ürünlerden yalnız yün, yapağı, yumurta ve hayvan derileri ilçe dışına satılmaktadır. Son yıllarda baraj göllerinden elde edilen balıklar da ilçe ekonomisinde önem taşımaktadır.
Orman ürünleri de ilçe halkının önemli bir geçim kaynağıdır. İlçenin Gökırmak vadisi dışında kalan orman köylerinin halkının % 80’i geçimini orman işçiliği yaparak sağlamaktadır. Ormanlardan çam, köknar ve kayın ağaçlarından kereste ve odun elde edilmektedir. Bunun yanı sıra ormanlık alanlarda yetişen kuzu göbeği (höbelen), kanlıca mantarları ve salep toplanıp pazarlanmaktadır.
İlçenin en önemli el sanatlarından çevrede baş örtüsü olarak kullanılan "çember" denilen dokuma ile yine adına kenam denilen şile bezine benzer keten dokuma yapılarak giysi olarak değerlendirilmekte ve çeşitli işlemlerde kullanılmaktadır.Bunun yanında son yıllarda Halk Eğitim Merkezi Müdürlüğünün girişimleri ile halıcılık yaygınlaşmıştır.
İlçede sanayii kuruluşu olarak, çeltik, tuğla ve kiremit, hayvan yemi ile un fabrikaları, tomrukları işleyen kereste atölyeleri bulunmaktadır. Ayrıca köylerde elektrikle çalışan un değirmenleri vardır.
Durağan ismini 1265 yılında Pervaneoğullarından Müineddin Süleyman’ın yaptırdığı handan almıştır. Yoz güzergahı üzerindeki bu han uzun süre konaklama yeri olarak kullanılmış ve halk dilinde buraya Durakhan denilmiştir. Durakhan ismi zamanla Durağan’a dönüşmüş ve resmi kayıtlara geçmiştir.
Durağan oldukça eski bir yerleşmeye sahne olmuştur. Yörede MÖ.VII.yüzyıla tarihlendirilen Kaya mezarları ile karşılaşılmıştır. Antik Çağda Paflagonya bölgesi içerisinde yer alan Durağan yöresinde Hititler, Miletos göçmenleri, Pontus Rum İmparatorluğu hüküm sürmüştür. XI.yüzyılın sonlarında Danişmendoğulları egemenliğine giren yöre, 1204’te Anadolu Selçuklularının, 1259’da Pervaneoğullarının, 1292’de Candaroğullarının yönetiminde kalmıştır. Candaroğulları Beyliği, 1291 ’den 1461 tarihine kadar 170 yıl yörede hüküm sürmüştür. Fatih Sultan Mehmet’in Trabzon ele geçirdiği 1461 yılında, Sinop ile birlikte burası da Osmanlı topraklarına katılmıştır.
Kastamonu’nun Osmanlı topraklarına katılması ile Sinop İli toprakları içinde bulunan Durağan, Boyabat ve Gerze, Kastamonu sancağına bağlanmıştır. Tanzimat döneminde Kastamonu Eyalet, Sinop Kadılığı da bu eyalete bağlı bir Sancak olmuştur. Daha önce Kastamonu Sancağı’na bağlı olan Durağan, Boyabat, Ayancık ve Gerze ile birlikte yeni kurulan Sinop Sancağına bağlanmıştır. Cumhuriyet döneminde Boyabat ilçesine bağlı bir nahiye olan Durağan, 1954 yılında ilçe konumuna getirilmiştir.
İlçede günümüze gelebilen tarihi eserler arasında; Terelek Kaya Mezarı, Ambarkaya Mezarı, Durakhan, İsmail Bey Camisi, Kalfet Camisi ve Yağbasan Türbesi bulunmaktadır. Ayrıca ilçenin 10 km. kuzeyinde, dağlık bölgede bulunan Buzluk Mağarası, Altınkaya Baraj Gölü çevresi, Buzluk Ormanı, Gömlek Ormanı, Yassıalan ’da doğa suyu Geyikardıcı, Durağan Göleti ve Yukarıkaracaören Göleti ilçenin doğal güzellikleri ve mesire yerleridir.
Kenthaber Kültür Kurulu
Fotoğraflar, www.sinop.gov.tr ve Kenthaber fotoğraf arşivinden alınmıştır.
