Turhal Genel Bilgi

Karadeniz Bölgesi’nin Orta Karadeniz bölümünde, Tokat İline bağlı bir ilçe olan Turhal, kuzeyinde Amasya, kuzeydoğusunda Erbaa, doğusunda Tokat Merkez, güney ve güneydoğusunda Pazar, batı ve güneybatısında Zile ilçesi ile çevrilidir. Tokat’ın kuzeybatısında etrafı dağlarla çevrili bir ova üzerinde yer almaktadır. İlçe topraklarının kuzey kesimini Buzluk ve Sakarat Dağları, doğusunu Yaylacık Dağlarının batı uzantıları, güneyini de Deveci Dağları engebelendirmektedir. Kesicik tepe (1.450 m.), Kamalı Çal Tepe (1.200 m.), Mercimek Tepe (1.201 m.) ilçedeki belli başlı yükseltilerdir.

Yeşilırmak ve Ona katılan akarsuların getirdiği alüvyonlardan oluşan Turhal Çöküntü alanı Yeşilırmak Havzasında yer almaktadır. Yeşilırmak Vadi tabanındaki düzlükler Tokat İli’nden sonra genişler ve Kazova ismi ile anılır. Kazova aynı zamanda Turhal’ın başlıca tarım alanıdır.

Türkiye’nin en büyük akarsularından biri olan Yeşilırmak Turhal şehrinin ortasından geçmektedir. İlçe topraklarını Yeşilırmak’ın kollarından Kurucuk ve Keçeli dereleri sulamaktadır. Keçeci Deresi ile Yeşilırmak aynı zamanda kuzeyde ilçenin doğal sınırını oluşturmaktadır. Kazova’nın çukur bir kesiminde de suların birikmesinden oluşmuş Kaz Gölü bulunuyordu. Bu göl daha sonra kurutularak tarım alanına dönüştürülmüştür. Deniz seviyesinden yüksekliği 493 m.dir. İl merkezine 46 km. uzaklıktaki ilçenin yüzölçümü 911 km2 olup, 2000 Yılı Genel Nüfus Sayım sonuçlarına göre; toplam nüfusu 101.900’dür.

İlçede orta Karadeniz iklimi ile iç Anadolu bölgesi iklimi arasında bir geçiş iklimi görülür bu nedenle genelde ılıman bir iklime sahiptir. Genel olarak yaz mevsimi alçak alanlarda sıcak ve kurak yüksek yerlerde serin geçer.

İlçenin bitki örtüsü step görünümündedir. Dağlık kısımlarda çam, meşe, kayın, çınar, kızılcık ve ceviz ağaçlarından oluşan ormanlar bulunmaktadır.

İlçenin ekonomisi tarım, hayvancılık ve sanayie dayalıdır. Yetiştirilen tarımsal ürünlerin başında; şeker pancarı, ayçiçeği gelmektedir. Hayvancılıkta büyük ve küçükbaş hayvan yetiştirilmektedir. Hayvancılığa bağlı süt ürünleri tesisleri bulunmaktadır. İlçede sanayi kuruluşu olarak Kazova Tarım İşletmesi, Turhal Şeker Fabrikası bulunmakta olup, Turhal Makine Fabrikasında Türkiye’deki şeker fabrikaları için yedek parça ve diğer sanayii kuruluşları için çeşitli makine donatımı üretilmektedir. İlçe topraklarında antimon, kireç taşı ve traverten yatakları bulunmaktadır.

Antik Çağlarda Turhal Pontus Galatikus, Ustus Polemoniakus, Komona Pontik gibi isimlerle tanınan Turhal yöresindeki ilk yerleşimin başlangıcı kesinlik kazanamamıştır. Bununla beraber MÖ.3000 yıllarına ait Sümer dilinde yazılmış iki yazıtta Turhal Kalesinden söz edilmesi, yörenin eski bir tarihi olduğunu ortaya koymaktadır. Turhal yöresinde MÖ.745’te Asurlular, MÖ.7000’de Kimmerler, MÖ.612’de Medler, MÖ.546’de Persler hakim olmuşlardır. Anadolu’da Pers hakimiyetine son veren Büyük İskender yöreyi egemenliği altına almıştır. İskender’in ölümünden sonra, komutanlarından Sabiktas yörede bağımsızlığını ilan etmiştir. Ardından Pontuslular yöreye hakim olmuş, MÖ.I.yüzyılda da Roma, Bizans ve Trabzon Rum İmparatorluğunun egemenliğine girmiştir.

Malazgirt Savaşı’ndan (1071) sonra Danişmendlilerin egemenliğine, ardından Eretna Beyliğinin ve Kadı Burhanettin’in yönetimine girmiştir. 1399’da I.Beyazıt tarafından Osmanlı topraklarına katılmışsa da 1402’de kısa süre Moğolların egemenliğine girmiştir. 1413’te kesin olarak Osmanlı topraklarına dahil olmuştur.

XIX.yüzyılın ikinci yarısında, 1854-1878 Kırım savaşı, 1855-1859 Şeyh Şamil Ayaklanması ve 1877-1878 Osmanlı-Rus savaşından sonra Anadolu’ya gelen Balkan ve Kafkas göçmenlerinin bir bölümü Turhal yöresine yerleştirilmişlerdir.

XIX.yüzyılın sonlarında Sivas vilayeti Tokat sancağının merkez kazasına bağlı bir nahiye olarak yönetilen Turhal, Cumhuriyetin ilanından sonra bu konumunu sürdürmüş ve 1944’te ilçe yapılmıştır.

İlçede günümüze gelebilen tarihi eserler arasında; Turhal Kalesi, Kervansaray (1237), Halil Bey Camisi (1336), Sinan Bey Camisi (1542) ve Turhal Köprüsü bulunmaktadır.

Kenthaber Kültür Kurulu

Fotoğraflar, www.tokat.gov.tr ve www.yerelnet.org.tr adreslerinden alınmıştır.