Feza GÜRSEY    (1921-1992)

Galatasaray Lisesini bitiren Gürsey 1940-44 arasında Istanbul Üniversitesi Fen Fakültesinde (İÜFF) fizik öğrenimi gördü. Daha sonra Ingiltere’ye gitti ve 1950’de Londra Universite’sine bağlı imparatorluk bilim ve teknoloji yüksek Okulu’nda doktora çalışmasını tamamlayarak Türkiye’ye döndü. 1951’de İÜFF’ye genel fizik asistanı olarak giren Gürsey, 1957’de ABD’ye giderek Brookhaven Ulusal Laboratuarı’nda ve 1958-60 arasında Princeton Üniversite si’nde araştırmalar yaptı.1960-61 yıllarında konuk yardımcı profesör olarak Columbia Üniversite’ sinde dersler verdi. Ve daha sonra Türkiye’ye dönerek 1961’de Orta Doğu Teknik Üniversitesi’nin(O.D.T.Ü) Teorik Fizik Bölümü’ nde Profesör oldu.

1963’te yeniden ABD’ye giden Gürsey ,1963-1967 yılları arasında Yüksek Araştırma Enstitüsü’nde ve Yale Üniversite’sinde konuk profesör olarak dersler verdi. 1974’te O.D.T.Ü’den ayrılarak Yale Üniversitesi’ne geçti. Ve 1977’de Josiah Willard Gibbs adına kurulan kürsünün profesörlüğüne atandı. 

Feza Gürsey, kuramsal fizik alnındaki çalışmalarını atom çekirdeğini oluşturan parçacıklar arasındaki temel etkileşmelerin ve bu parçacıkların iç yapısının incelenmesi üzerinde yoğunlaştırdı. Temel parçacıkların spinlerini inceledi. 1960’ta SU(2) X SU(2) bakışım grubunun lineer olmayan gösterimlerini geliştirdi. 1964’te İtalyan fizikçi Radicati ile birlikte çalışarak, çekirdek kuvvetlerinin, spin ve izospinin yanısıra Gell-Mann ve Neeman’ın önerdiği SU(3) grubunda etkin olan acayiplikten de bağımsız olduğunu ifade eden SU(6) bakışım grubunu ortaya attı. 1974-76 arasında M.Günaydın ile birlikte yaptığı çalışmalarda o güne değin fizikte bulunmayacağı sanılan ayrıcalıklı grupların belirleyebileceği bakışımları araştıran Gürsey, kromodinamik ve elektromagnetik etkileşme yapan renkli kuvarklar ile zayıf(süresi 10 saniyeden uzun) ve elektromagnetik etkileşme yapan elektron, müon ve notrinolar gibi leptonları biraraya toplayan bileşik bir E6 grubunun içerdiği oktonyon cebrinin renk dinamiğiyle ilgisi olduğunu gösterdi.

1976’da da bu grubun bir bileşik grup olabileceğini önerdi. Gürsey’in bu çalışmaları 1968’de TUBİTAK Bilim Ödülü, 1977’de Oppenheimer Ödülü,1979’da Einstein Madalya’sı, 1981’de New York Akademisi’nin Morrison Ödülü, aynı yıl İstanbul Universitesi’nin madalyası ve onur doktorluğu unvanını ve 1987’de Grup kuramı vakfının Wigner madalyasıyla ödüllendirilmiştir. 
1992 yılına kadar kaldığı Yale’de işgal ettiği kürsüyü ise Gibbs, Onsager ve Lamb gibi Nobel Ödüllü kişilerle paylaştı.