Güllü Agop   (1840-1891)

Tanzimat dönemi tiyatro oyuncularından. İlk defa 1860'da Şark Tiyatrosu'nda sahneye çıktı. Tiyatro-i Osmani'yi kurarak uzun süre yönetti. Ahmet Necip, Kavuklu Hamdi, Ahmet Fehim ve İsmail Hakkı gibi Türk oyuncuların yetişmesine imkan sağladı. 1882'de, Sultan II. Abdülhamit tarafından sarayın kadrosunda görevlendirildi.

Asıl adı Agop Vartovyan olan Agop Efendi, müslüman olarak 'Yakup' ismini almıştır. ‘Güllü Agop’ diye tanınmaktadır. 1870 yılı Osmanlı Tiyatrosu topluluğu için önemli bir yıl oldu. Güllü Agop, Sadrazam Ali Paşa’nın desteğiyle 10 yıl sürecek olan ‘Türkçe oyun oynamak’ imtiyaz ve tekelini eline aldı. Osmanlı Tiyatrosu, böylece Türkçe oyunlarda rakipsiz kaldı. Daha önce Naum Efendi’nin tiyatrosu ve bazı sirklere buna benzer fermanlar verilmişse de Güllü Agop’a tanınan haklar geniş ölçüde olmuştur. Bu imtiyazda kendisine komedya, tragedya, dram ve vodullar için temsil hakkı tanındı. Güllü Agop, imtiyaz tarihinden başlayarak altı ay içinde İstanbul ve Üsküdar yakasında üç yıl içinde Galata, Tophane ve Beyoğlu’nda birer tiyatro kurmak zorunluluğundaydı.

Ayrıca, her yıl Üsküdar’da otuz, Galata ve İstanbul’da elli temsil verilecekti. Kültür tarihçisi Metin And, ‘Osmanlı Tiyatrosu’ adlı eserinde, Güllü Agop’un bir Osmanlı vatandaşı olarak öncelikle Türkçe gösterimlere, Türk seyircisine ve Türk yazarlarına önem verdiğini belirterek, “Ama, içinden çıktığı Ermeni topluluğuna, Ermeni basınına, seyircisine de ödevleri vardı. Türkler çalışmalarından hoşnut olmakla birlikte, Ermeni kesimi Güllü Agop’a ve Osmanlı Tiyatrosu’na hep düşman gözüyle bakmıştır” diyor.

Güllü Agop'un Osmanlı Tiyatrosu’nun, Batı Tiyatrosu'na ve Avrupa kültürüne açılan bir pencere olduğunu belirten Metin And, “Agop’un abone yöntemi, basınla işbirliği, kadın seyircilerden para almamak, onlara kafesli loca yaptırmak gibi çeşitli uygulamalarla halkı tiyatroya çekme yolları aradığına” dikkat çekiyor.