Mustafa Reşid Paşa   (13 Mart 1800-7 Ocak 1858) 

Osmanlı devlet adamı, diplomat. Altı kez sadrazamlık yapmış, Tanzimat fermanı olarak bilinen Gülhane Hatt-ı Hümayun adlı reform programının hazırlanmasında ve uygulamasında büyük rol oynamıştır. 

Medreseye devam etmiş ancak, öğrenimini tamamlayamamış, babasının ölümünden (1810) sonra akrabası Ispartalı Seyyid Ali Paşa’nın korumasına girmiştir. Ali Paşa’nın beylerbeyliği ve sadrazamlığı sırasında mühürdarlığını yapmış, Onun seraskerliğe getirilmesi ile Ali Paşa ile birlikte Mora’ya gitmiştir (1821). Dönüşünde Sadaret Mektubi Kalemine girdi. 


Mustafa Reşid Paşa

Osmanlı-Rus savaşının (1828-1829) başlamasından sonra Şumnu karargahında telhis yazmakla görevlendirildi.Savaş sonrası Edirne Antlaşması (14 Eylül 1829) görüşmelerine katip olarak katıldı.Ardından Kavalalı Mehmet Ali Paşa ile görüşmeye gönderilen Pertev Efendi’nin ikinci katibi olarak Mısır’a gitti (1830).Kavalalı İbrahim Paşa’nın Osmanlı kuvvetlerini yenerek Kütahya’ya kadar ilerlemesinin ardından yapılan Kütahya Antlaşmasında (14 Mayıs 1833) görüşmelerde görev aldı.Paris’e Orta Elçi olarak gönderildi (1834). İstanbul’a döndükten sonra Paris ve Londra Büyükelçiliklerine atandı (1836). Aynı yıl Hariciye Müsteşarlığına getirildi. 

Batı’ya yakın, reformcu kişiliği ile Sultan II.Mahmud’un güvenini kazandı ve Hariciye Nazırı olarak Paşa ve Vezir unvanlarını aldı (1837). İngiltere ile, Osmanlı topraklarında ticaretin serbest bırakılmasını öngören Baltalimanı Antlaşmasını imzaladı. Bu arada İngiltere’nin desteğini sağlamak üzere ikinci kez Londra elçiliğine atandı (1838). İstanbul’a dönüşünden sonra Sultan Abdülmecid’i reformlara inandırdı ve Tanzimat Fermanı’nı 3 Kasım 1839’da ilan etti.Bunun ardından da yeniden Paris Elçiliğine atandı (1841).

İkinci kez Hariciye Nazırlığına getirildi ve Mehmet Ali Paşa’nın 1846 yılında İstanbul’a gelmesini sağladı.1846’da Sadrazam oldu ve Tanzimat Fermanının öngördüğü reformları uygulamaya girişti.Cumhuriyet’i ilan etmeye hazırlandığı ihbarları üzerine görevden alındı ise de 1848’de yeniden Sadrazam oldu.1852’de Osmanlı İmparatorluğu’ndaki mali bunalım üzerine Meclis-i Vala başkanlığına, ardından tekrar Sadrazamlığa getirildi (1853). Ortodoks Osmanlı tebası üzerinde yapılan baskılara dayanarak Ruslar Eflak ve Boğdan’a girdiler. Rusya’ya 1854’te İngiltere ve Fransa’nın desteği ve yanında yer alması ile savaş açıldı.

Savaş sonrası Fransa ile Osmanlılar arasında Süveyş Kanalı yüzünden anlaşmazlık çıkınca yeniden istifa etti (1855).Bir süre sonra Ali Paşa’nın yerine beşinci kez Sadrazam oldu (1856). Bu dönemde Tuna ağzı ile Yılan Adası’nı Osmanlı Devleti’ne, İngiltere’nin yardımıyla kazandırdı. Ancak Eflak ve Boğdan’ın özerk yönetimine ilişkin seçimlere itirazını geri çevirmesi yüzünden Osmanlı devleti ile Fransa ve İngiltere arasında yeni bir anlaşmazlık çıktı. Bunun üzerine yeniden Sadrazamlıktan alınarak Meclis-i Ali-i Tanzimat Başkanlığı’na atandı (1857). Fransa’nın isteği doğrultusunda Boğdan’da seçimler yenilendikten sonra altıncı kez Sadrazamlığa getirildi (1857) ve kısa bir süre sonra da bu görevde iken öldü (1858).