Sarkis Bey BALYAN   (1831-1899) 

Hassa mimarı ve sermimar-ı devlet. Garabet Amira Balyan’ın oğludur. Balyan ailesinin diğer bireylerine oranla yaşamı hakkında daha fazla ayrıntı ve bilgi bulunmaktadır. 1843’te kardeşi Nigoğos ile birlikte Paris’e gitmiş, kardeşinin hastalığı nedeniyle bir süre ara verdiği eğitimini 1855’te tamamlayarak İstanbul’a dönmüştür. Paris’te önce Sainte-Barbe Koleji’ni bitirmiş, sonra Ecole Central’de okumuş ve Ecole des Beaux Arts’dan mezun olmuştur. Pariste’ki eğitiminin yanlızca mimarlık değil mühendislik dallarını da kapsadığı, bazı mekanik buluşlar yaptığı, hatta bunlar için patent aldığı; amatör bir ressam ve müzisyen olduğu ve Kristof Kolomb adlı bir opera bestelediği bilinmektedir. 

Garabet Amira’nın 1866’da ölümünden sonra, onun yerine hassa mimarı olmuş, mimar ve yönetici olarak gösterdiği başarılar nedeniyle kendisine, onun için ihdas edilen sermimar-ı devlet unvanı verilmiştir (1878). 

Sarkis Bey’in müteahhit olarak da bazı girişimleri olmuş, demiryolu yapımı ve maden işletmesi vb. imtiyazları elde etmiş, ancak bunlar nedeniyle adli kovuşturmaya uğramış ve Paris’e gitmek zorunda kalmıştır. On yıldan fazla süren Paris sürgününden Hazine-i Hassa Nazırı Agop Paşa kazazyan’ın şefaatiyle dönmüştür.
Sarkis Bey, hemen tümü büyük yapımlar olan 50 civarında yapının müellifi olarak bilinmektedir. Yapıların pek çoğu ayakta ve sağlam, özgün durumda ve koruma altındadır.

Başlıca yapıtları şunlardır: 

Beylerbeyi sarayı, Çırağan Sarayı, Âdile Sultan Sarayı (Kandilli), Yıldız Sarayı Büyük Mabeyn Binası, Çadır Köşkü, Malta Köşkü, Şale Köşkü (2.kısmı), Çit Kasrı, çağlayan Kasrı (?)(Kâğıthane), Ayazağa Köşkü (Maslak), Kalender Köşkğ, Zincirlikuyu Kasrı, Tokat Köşkü (Beykoz), Alemdağ Av Köşkü, Abdülaziz Av Köşkleri (Validebağ ve Ayazağa, Sultan Çiftliği Köşkü (İzmit), Akaretler, Valide Camii (Aksaray), Kâğıthane camii, Harbiye Nezareti, Bahariye Nezareti, Gümüşsuyu Kışlası, Maçka Silahhanesi, Maçka karakolhanesi, Galatasaray Mektebi, Makruhyan Okulu (Beşiktaş), Hamidiye Saat Kulesi (Dikran Kalfa Cüberyan ile birlikte). 

Osmanlı devleti’nin son başmimarı olan Sarkis Bey, I.Abdülmecid döneminde başladığı meslek yaşamının en parlak yıllarını Abdülaziz döneminde (1861-1876) geçirmiştir. Sarkis Bey ve kardeşlerinin mimarlığı, klasik bir konseptten historisizmin seçmeci ve eklemeci yaklaşımının çeşitliliğine uzanan yelpazede, zengin bir birikim sergilemektedir. 

Sarkis Bey ve kardeşleri, Osmanlı mimarlığının çağdaş bir iddiası ve mimarlık tarihine özgün bir katkısı olması için tüm yetenekleri ile çalışmış meslek adamları olarak nitelenebilirler.