Sokollu Mehmed Paşa

Türk Osmanlı tarihinin ünlü sadrazamlarından Sokullu Mehmet Paşa, Boşnak devşirmesi olarak saray’a alındı. Burada öğrenim ve eğitim gördü. Birçok saray hizmetlerinde bulunduktan sonra, Barbaros’un yerine, hiç anlamadığı kapdân-ı deryalık makamına getirildi. Sonradan vezir oldu. Veliaht - Şehzade Selim’in büyük kızı Ismihan Sultan’la evlendi. Kanunî’nin son yıllarında sadrazamlığa yükseldi. Kendisinden küçük olan kayınpederi Sultan II. Selim’in bütün saltanatı boyunca, imparatorluğu, tam bir yetki ile yönetti. 

Sultan III. Murat tahta çıkınca, Sokollu Mehmet Paşa’yı yerinde bırakmaya mecbur kaldı. Ancak bu devirde artık Sokollu’nun muhalifleri büyük güç kazanmışlardı. Ona karşı olanlar Sultan III. Murat tarafından da desteklendi. Padişahın hocası olan müstakbel Şeyhülislâm Sâdeddin Efendi, padişah musahibi İsfendiyâroğlu Vezir Şemsî Paşa gibi devlet adamları, Sultan III. Murat’ı Sokollu’ya karşı harekete geçirmek istiyorlardı. Bîr defasında Şemsî Paşa, hükümdarı şu sözlerle uyarmıştı: "Vezîr-i azanımıza inanman! Size arz eylediği ahvâli doğru söylemez. Halkın işleriyle bizzat mukayyeed olmanız, işleri vezire bırakmamanız münâsibdir!" Ancak Sokollu Mehmet Paşa’nın da taraftarları güçlü idi..
 
Ne var ki yaşlanan Sadrâzam, büyük bîr servet edinmişti.Devrinin vakanüvis tarihçileri zorunlu olarak bu sadrazama hem değer vermiş hem de lehinde yazmışlardır. Bununla beraber Âlî isimli bir tarihçi onu şiddetle tenkit etmiştir. Nitekim, tarihçi Peçevî İbrahim Efendi bile, eserinde Sokollu’yu yer yer kınamıştır. Peçevi, eserini Sokollu’nun ölümünden çok sonra yazdığı için, tarafsız bir tarihçi sıfatıyla bu tenkitleri yapabilmiştir.

Peçevi’den sonra gelen tarihçiler de genel olarak Sokollu’yu yüceltmeyi âdet edinmişlerdir. Nedense o dönemde yaşanan olayların akışı içinde Sokollu’nun dönemi objektif olarak ele alınıp incelenmemiştir. Bundan ötürü de o dönemdeki yaşanan olayların olumlu yönleri Sokollu’ya, olumsuz yönleri de padişaha mal edilmiştir. O dönemde Sultan II.Selim’in isteği doğrultusunda Kıbrıs fethedilmiştir. Bazı tarihçiler Kıbrıs’ın fethine Sokollu’nun karşı olduğunu yazmışlar ancak, yeterli belge ortaya konulamamıştır.
 
Bunun yanı sıra yine bazı tarihçiler İnebahtı bozgununun birinci derecede sorumlusu, donanmaya, ne bahasına olursa olsun taarruz fermanı gönderen Sokollu Mehmet Paşa olduğu iddiasını ortaya atmışlardır Bunlara göre. Kaptân-ı Derya harp meclisinde yaptığı konuşmada eğer taarruza geçmezsem sadrâzam benim başımı kestireceğini açıkça söylemiştir. 

Sultan II. Selim, daha tahta oturduğu günlerde Yeniçeri isyanları ile padişahın gözü korkutulmak istenmiş ve bunun için de, Sokollu’yu azletmeyi düşünmemiştir.
Sokollu, 12 Ekim 1579 günü Dîvân-ı Hümâyûn toplantısından çıkarken deli olduğu iddia edilen bir Boşnak dervişi tarafından hançerlenmiştir.