Pendik Genel Bilgi

Marmara Bölgesi'nde, İstanbul İline bağlı bir ilçe olan Pendik, kuzeyinde Şile ve Beykoz, doğusunda Tuzla ve Kocaeli, batısında Kartal, güneyinde de Marmara Denizi ile çevrilidir.

İlçe toprakları engebeli bir arazi yapısına sahip olup en yüksek tepesi Aydos Dağı'dır (537 m.). Ballıca Ağılbayırı, Karabayır tepeleri ise ilçenin diğer yükseltileridir.

İlçe topraklarını Riva Deresi, Ballıca Deresi ve Büyükdere sulamaktadır. Bu akarsular Ömerli Barajına dökülmektedirler. Yüzölçümü 200 km2 olup, 2000 Yılı Genel Nüfus Sayım sonuçlarına göre; toplam nüfusu 389.657'dir.

İlçenin iklimi, Karadeniz'in yağışlı iklimi ile Akdeniz'in ılıman iklimi arasında geçit özelliği göstermektedir. Balkan yarımadasından kış aylarında gelen soğuk rüzgarlar ve Karadeniz'in yağışlı havası etkilidir. Yazları sıcak ve kurak, kışları ılık ve yarı nemli bir iklime sahiptir. 


İlçe ekonomisi sanayi, ticaret ve turizme dayalıdır. Pendik ilçesinde bulunan tersane ve çeşitli fabrikalar ekonomide ağırlık kazanmaktadır. Karayolları ve deniz ulaşımına yakınlığından ötürü ticaret ve ihracat büyük ölçüde gelişmiştir. Ayrıca Sabiha Gökçen havaalanının ilçede bulunuşu turizm yönünden de ilçenin ekonomisine canlılık getirmiştir. Kırsal kesimde aileye dönük tarım ve hayvancılık yapılmaktadır.

Pendik'in bilinen en eski adı  "Pantikapion-Pantikapeun (Pantikape)"dir. Bizans dönemindeki adı "Pantichium-Pantichion (Pantiki)" olup Her Tarafı Surla Çevrili anlamına gelmektedir yine bu dönemde "Tayni-Tini"”adıyla anılmıştır. Latin egemenliği döneminde ise "Büyük Duvar" anlamına gelen "Peninda-Kot"  ve "Panli-Hion" adları verilmiştir. Beş surlu bir mahallede bulunan beş burun ve beş çıkıntı anlamına gelen Pantiki zamanla değişime uğrayarak Pendik haline dönüşmüştür. 

Pendik yöresinde yapılan araştırmalar burasının çok eski bir yerleşim alanı olduğunu ortaya koymuştur. Özellikle ilçe merkezinin doğusundaki Kaynarca'da MÖ.5000 yıllarına ait kalıntılarla karşılaşılmıştır. Pendik yöresinde 1965 yılında Or.Prof. Şevket Aziz Kansu, burada küçük çapta bir araştırma yapmışsa da ortaya çıkan kalıntılar, yöredeki yapılanmadan ötürü yok olmuştur.

İstanbul Üniversitesi'nden Prof.Halet Çambel, Prof.Dr.Kurt Bittel ve İstanbul Arkeoloji Müzeleri'nden Edibe Uzunoğlu'nun 1986 yılında yaptıkları kurtarma kazılarında kulübe tipi yapıların yanı sıra kahverengi ve siyah renkli çanak-çömlekler bulunmuştur. Burada ortaya çıkarılan Höyükte insanların tarım yaptıkları, balıkçılık ve avcılıkla geçindiklerini gösteren bulgular ele geçmiştir. Ayrıca yuvarlak veya ev biçimindeki ev kalıntıları, çanak çömlekler Fikirtepe kültürü ile de Pendik'in çok yakın bir ilişkisi olduğunu göstermiştir. MÖ.1200'lü yıllarda bölgenin jeopolitik ve stratejik özelliğinden ötürü Makedonyalıların buraya yerleştiği sanılmaktadır. 

Perhistorik yerleşimden sonra Friglerin Anadolu'daki Frig devletini kurmadan önce bir süre İstanbul Boğazı ile Sakarya Nehri arasındaki bölgeye yerleştikleri, daha sonra Friglerin bir kolu olan Bebriklerin buraya yerleşerek Bebrikya ismini verdikleri bilinmektedir.

MÖ.650 yılında Bithynialılar buraya hakim olmuş, daha sonra Persler bir süre egemen olmuşlardır. Makedonyalı İskender'in Persleri Anadolu'dan çıkarması ile birlikte yöre Makedonyalıların egemenliği altına girmiştir. İskender'in ölümünden sonra generallerinin kontrolüne geçen Pendik yöresi MÖ.85 yılında Romalıların hakimiyetine girmiş ve o dönemde önemli bir liman kenti olmuştur.

MÖ.VIII.yüzyılda Romalıların sınırları içerisinde kalan bölge, Bizans döneminde Pantikion adı ile önemli bir yerleşim yeri olmuş ve burada birçok kilise yapılmıştır. İstanbul Arkeoloji Müzeleri'nin yaptığı kazılarda bu kiliselerin bazılarının kalıntıları ortaya çıkarılmıştır.

1080-1083 yıllarında yöreye Anadolu Selçukluları hakim olmuşlarsa da Bizanslılar yeniden yöreyi ele geçirmişlerdir. Latin istilası sırasında Pendik bir süre Latinlerin egemenliğinde kalmıştır. Bizanslılarla yapılan Pelekanon Savaşı'ndan (1329) sonra Pendik ve çevresi Osmanlıların egemenliği altına girmiştir. Bu dönemde Pendik'in bulunduğu alan Bizanslılar yöreyi terk etmişler, uzun süre de bu yerleşim yeri boş kalmıştır. Bazı iddialılara göre de; Osmanlı döneminin ilk yıllarında Pendik'in olduğu yerde bir yerleşim bulunmuyordu. Burası bir mera olarak kullanılıyordu. Asıl yerleşim Dolayoba Köyü'nün olduğu yerde idi. Yine bu iddialara göre; Pendik koyunun çevresinde Osmanlı döneminde küçük bir balıkçı köyü kurulmuş, çevresindeki arazi yine tarım arazisi olarak kullanılmıştır. 

XIX.yüzyılda kalabalık bir halkın yaşadığı Pendik'te 1889'da çıkan büyük bir yangın kenti tümüyle yakmıştır. Bu yangından sonra Pendikli Azeryan Efendi'nin öncülüğünde bugünkü Pendik'in temelleri atılmıştır. XX.yüzyılın başlarında köyün doğu ve batısında yabancıların yaşadığı villalar bulunuyordu ve bu villalara göre de mahalleler oluşmuştu. Örneğin; bugünkü Doğu Mahallesi'ne İngiliz Mahallesi, Batı Mahallesi'ne de Fransız Mahallesi ismi verilmiştir. Cumhuriyetin ilk yıllarında Lozan Antlaşması'nın mübadele hükümleri uyarınca Drama, Kavala ve Yanya'dan gelen göçmenler buraya yerleştirilmiştir.

Osmanlı döneminden Gebze ilçesine bağlı bir köy iken, daha sonra Üsküdar Mutasarrıflığına bağlı Kartal Sancağının bir nahiyesi olmuştur. 1988 yılında da ilçe konumuna getirilmiştir.

Kenthaber Kültür Kurulu 

Fotoğraflar, www.pendik-bel.gov.tr, www.yuksel.net ve www.sistek.com adreslerinden alınmıştır.