Sapanca Gölü

Marmara Bölgesi’nin doğusunda, büyük bir bölümü Sakarya il sınırları içerisinde, küçük bir bölümü de Kocaeli il sınırları içerisinde bulunan Sapanca Gölü, Adapazarı Ovası ile Düzce ve Bolu ovaları çukurlar dizisinin bir devamıdır. Batı-doğu doğrultusunda uzanan fay hattının batı kesiminde yer alan gölün su toplama alanı 252 m2.dir. Yüzölçümü 42 km2, deniz seviyesinden 32 m. Yüksekliktedir. Gölün kuzeyini 300 m. Yüksekliğinde bir plato, güneyini de Samanlı Dağları çevirir. Doğu-batı doğrultusunda 17 km. kadar uzanan gölün kuzey-güney doğrultusunda genişliği Sapanca’nın doğusunda 5,50 km.ye ulaşmaktadır. Bundan sonra batıya doğru daralan gölün en derin yeri Sapanca’nın kuzeyinde 61 m.yi bulmaktadır.

İzmit Körfezi’nden Büyük Derbent isimli bir eşikle ayrılan göl, doğu ve batısındaki alüvyon birikintileri sonucunda nispeten küçülmüştür. Güneyindeki Samanlı Dağlarından akan ve gölü besleyen küçük derelerin taşıdığı birikintiler kıyıda uzun bir şerit oluşturmuştur. Bu birikintilerin sürekli ilerleyişi sonunda gölün batı kesimi oldukça darlaşmıştır. Gölün fazla suları kuzeydoğudan çıkan Çark Suyu aracılığıyla Sakarya Nehri’ne boşalmaktadır.

İlkbaharda yükselen gölün suları, Sonbaharda en alçak düzeye iner. Göl sularının derinlikleri arasında da ısı farkları olduğu saptanmıştır.

Sapanca Gölü ile İzmit Körfezi arasında MÖ.II.yüzyıl başlarında Bithynia’da görevli Plinius Roma imparatoru Traianus’tan izin alarak bir kanal açılmasına başlamış, ancak bu gerçekleşememiştir. Osmanlı döneminde Mimar Sinan bu konuda bazı çalışmalarda bulunmuş, ancak bu çalışmalar da sonuçlanmamıştır.

Evliya Çelebi Seyahatname’sinde Sapanca Gölü’ne değinmiştir.

”Sapanca Gölünün çevresi 24 mildir. Dört çevresinde kasaba gibi 76 köy vardır. Cümle halkı bu haliç’in suyundan içtiklerinden yüzlerinin rengi kırmızıdır. Ürünleri çok ise de bağları yoktur. Bahçeleri hadden aşkındır. Bu gölün kenarında bir tür kavun ve karpuz olur ki, ancak ikisini bir eşek çekebilir. Bu göl içinde 80 pare kayık ve çırnaklar (tahıl kayığı) vardır ki, köyden adam, kereste ve eşya götürürler. Bu gölde bulunan yetmiş seksen çeşit balıktan avlayıp kar ederler. Alabalığı, Sazan balığı, turna balığı gibi tatlı su balıkları gayet lezzetli olur. Gölün derinliği ekseri yerlerinde yirmi kulaçtır. Suyu gayet saf ve berraktır. Kıyısında olan köylerin kadınları elbise yıkadıklarında asla sabun sürmezler. Bu gölün doğusunda iki saat uzaklıktan Sakarya nehri geçer. Kocaeli’nde İrva kasabası kenarında Karadeniz’e dökülür. Sakarya azıcık bir himmet ile bu göle akıtılabilir. Bu göl, İzmit Körfezi’ne üç saat kadar yakın olduğundan ayağı İzmit Tuzlası önünde deryaya karışır. Hatta bir asırda bu gölü İzmit Körfezi’ne katmak için yüz binlerce kazma ve çapalı ırgat toplattırılmış ise de İzmit halkının buna birçok hazineler ve Nuh Ömrü gerektirir diye gevşeklik göstermesi işin tamamlanmasına engel olmuş. Ama Sakarya Nehri bu gölde, İzmit körfezine karıştırılsa Bolu’ya kadar beş konaklık yer mamur olurdu. İstanbul gemileri ta Bolu’ya yetişir ve İstanbul’da bir tahta üç akçeye, bir kantar odun beş akçeye olup hayratı büyük olurdu.”
 

Kenthaber Kültür Kurulu

Fotoğraflar, www.adapazari-bld.gov.tr adresinden alınmıştır.