Kadının adı orada da yok

Türkiye'nin ilk kadın Milli Eğitim Bakanı (MEB) Nimet Çubukçu, perşembe günü "Ders Kitaplarında Toplumsal Cinsiyet Ayrımcılığı" konulu çalıştayda, eğitim programları materyallerinin toplumsal cinsiyet eşitliğine duyarlı hale getirilmesi yönünde çalışmalar yapıldığını söyledi.

 Kadınları geri planda kalmaya koşullandıran cinsiyetçi bakış açısı ve önyargılar her yerde olduğu gibi eğitimde de açık veya örtülü olarak yer almaktadır" diyen Çubukçu, söz konusu önyargılar konusunda ise örnek vermedi.

Oysa bir süre önce Sabancı Üniversitesi, Mor Sertifika Eğitim Programı kapsamında böyle bir çalışma gerçekleştirdi. "MEB Yayınları, Ortaöğretim Kitaplarının Bir Kısmı Üzerinde Yapılan Toplumsal Cinsiyet İncelemesi" adı altında 8 ders kitabının incelendiği çalışmaya göre, hem metinlerde hem görsel malzemelerde değinilen bilim insanları, edebiyatçılar ve önemli kişilerin cinsiyete göre dağılımında erkekler, kadınlara ezici bir üstünlük sağlıyor.

Mor Sertifika İdari Koordinatörü Ayşe Yüksel'e göre, incelenen ders kitaplarında toplumsal ve mesleki rollerde eşitsizlik var. Kitaplarda, kadın ve erkek özellikleri kalıplaşmış ve ataerkil ifadeler içeriyor. Hatta kadınların görülmezliği söz konusu. Özellikle eşitlik olmasını ve genç kızların örnek alabileceği olumlu rol modellerinin ders kitaplarında yer almasını istediklerini anlatan Yüksel, bu anlamda ders kitaplarında kadınlara yalnız limonata değil kimyasal karışım da yaptırılması gerektiğini söylüyor. Yüksel, yine de Talim Terbiye Kurulu'nun "Toplumsal Cinsiyet Eşitlik Komisyonu" kurma çalışmasını da büyük bir adım olarak niteliyor.

İnsan hakları ihlalleri de var
Tarih Vakfı da Türkiye İnsan Hakları Vakfı (TİHV) ile birlikte 2 kez "Ders Kitaplarında İnsan Hakları" raporu hazırlamıştı. Raporların ikincisi, 30 Ocak 2009'da açıklanmıştı. Raporda ilk ve ortaöğretim okullarında 2008'de okutulan 139 ders kitabı incelenmiş ve kitapların yalnızca 11'inde insan hakları ihlali bulunmadığı açıklanmıştı. Söz konusu raporda, kitaplarda yer alan ifadelere de yer verilmişti. Mesela İlköğretim Sosyal Bilgiler 6. sınıf ders kitabına göre, "Türklerin ismi, tarih boyunca asker kelimesiyle bir arada kullanılmış bir ifade".
9. sınıf Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi kitabına göre de "Vahiye dayalı olmayan inanç türleri ruhsal bunalım, ahlaki çöküntü, toplumu bir arada tutan temel değerlerdeki yozlaşma, sosyal ve kültürel dokudaki zedelenme, milli ve manevi duygulara yabancılaşma gibi olumsuzluklara yol açıyor".


AYŞEN VE GÜLŞEN HALI DOKUYOR!


ORTAÖĞRETİM LİSE MATEMATİK 9
1-47. sayfalar arasında yer alan örnek etkinliklerde, erkekler 22 kez, kız veya kadınlar 3 kez yer alıyor. Bu örneklerde erkekler daha aktif, kızlar genelde ev içinde, pasif ve geleneksel rollerde. Mesela Ayşen ve Gülşen halı dokuyor. Gülce'nin yaş günü partisi için annesi pasta, Gözde de misafirler için limonata yapıyor. Kadınlar, ev dışında yer aldığı birkaç nadir durumdan birinde butik işletiyor. Bir problemin sonunda ise başka hiçbirinde yer almayan "Damla'ya yardım ediniz" cümlesi dikkat çekiyor Damla'nın matematik hesaplamalarında yardıma ihtiyacının olduğunun belirtilmesinden sonra gelen örneklerde Ali, Ayhan veya Mesut'a herhangi bir yardım gerekmiyor. Kitapta ismi geçen bilim insanları arasında kadın olarak yalnızca Hypatia anlatılıyor. Buna karşılık 32 erkek bilim insanından bahsediliyor.

LİSE EDEBİ SANATLAR (MEB Yayınları)
Manzum eserlerin işlendiği birinci bölümde kullanılan örnek metinler incelendiğinde; 20 erkek edebiyatçıya karşılık 1 kadın edebiyatçıya yer veriliyor. Mensur eserlerin işlendiği ikinci bölümde, örnek metin olarak kullanılan 13 eserin hepsi erkekler tarafından kaleme alınmış. Sadece bir kadın yazarın, Prof. Dr. Afet İnan'ın "Çağdaşlaşmada Kadın Hakları" başlıklı yazısı, serbest okuma parçası olarak var. Kitabın tümü incelendiğinde, erkek edebiyatçılar tarafından yazılmış toplam 110 esere karşılık, kadın edebiyatçılar tarafından yazılmış sadece 3 esere yer verilmiş. Tavsiye edilen yazarlardan da 103'ü erkek, 14'ü kadın.

TÜRK EDEBİYATI TARİHİ (MEB Yayınları)
Kitapta 61 erkek yazarın metnine yer veriliyor. Kadın yazar sayısı ise 2. Kitabın tümünde kullanılan görseller incelendiğinde 51 erkek yazar portresi, 2 kadın yazar portresiyle erkeklerin resmedildiği 6 illüstrasyon, kadınların resmedildiği 1 illüstrasyon görülüyor.

ORTAÖĞRETİM TÜRK EDEBİYATI 12
12. sınıfta okunması gereken eserler listesinde 25 eserin tümü erkek yazarlara ait. Kitapta işlenen 50 edebiyatçının tamamı erkeklerden oluşuyor. Kitapta rastlanan tek kadın yazar Halide Edip Adıvar; onun da sadece ismi 2 kere geçiyor ve herhangi bir eserine yer verilmiyor.

ORTAÖĞRETİM FİZİK 9 (MEB Yayınları)
Görsellerde yer alan insan figürleri daha çok erkeklerden oluşuyor. Kitapta ismi geçen 18 bilim insanının hepsi yine erkek.