Ani Surları ve Kapıları

Kars Arpaçay ilçesinde, Ocaklı Köyü bitişiğinde Arpaçay Nehri’nin batı yakasında, Bostanlar Deresi ile Miğmığ Dereleri arasında kalan yaklaşık 5 hektarlık alanda bulunan Ani kentinin çevresini kuşatan surlar Ermeni Krallarından III. Aşot tarafından yaptırılmıştır. Urfalı Mateos’a göre bu surların yapımı 971-972 yıllarında tamamlanmıştır. Simpad II döneminde de şehrin kuzey ve doğusuna daha geniş olarak dış surlar eklenmiştir. Bu surlar oldukça yüksek burçlarla takviye edilmiştir.

Ani İç Kalesi ise, şehrin güney ucunda bir tepenin üzerinde ulunuyordu. Surların zayıf olan yerlerine de 10-12 m. derinliğinde, 500m uzunluğunda hendekler kazılmıştır. Bu hendeklere yapılan su yolları ile de tehlike karşısında içleri Arpaçay’dan getirilen sularla dolduruluyordu. Kalenin ikisi dış, biri de iç olmak üzere üç kapısı bulunuyordu. Ayrıca tehlike anlarında kullanılmak üzere bir de gizli kapısı vardı.

Ermeni Kralı Sımpad’ın şehrin çevresine yaptırılan surların uzunluğu 2500 m. yüksekliği de 8-10 m., kalınlığı da l m. idi. Sur duvarları iki yanı cilalı kireçle karıştırılmış, volkanik kum taşından yapılmıştır. Buradaki birici sur dizisinin arkasında ikinci bir sur sistemi bulunmaktadır. Orta Ani surları ise X.yüzyılda Kral III. Aşot tarafından yaptırılmıştır.

Selçukluların Ani’yi ele geçirmesi sırasında surların orta kapısı büyük zarar görmüştür. Selçuklular Ani’yi 1064’de fethettikten sonra ana giriş kapısına l.50x1.00 m. ölçüsünde yürür vaziyette bir aslan figürü yerleştirmiştir. Şeddadilerden Ebü-Şüca Menuçehr (l064-1110) surları ve sur kapısını onararak dört satırlık bir de tarihsiz kitabe koydurmuştur. Ayrıca surların içerisine sekiz köşeli kalın ve yüksek minareli Menuçehr Camisi’ni yaptırmıştır.

Ani’nin Bagradlıların eline geçmesinden sonra Ani Kalesi hükümet merkezi konumuna getirilmiştir. Bu dönemde de kale İç Kale olarak tanınmıştır.