Yeni (Sancakburnu Kalesi) Kale
İzmir ili Menemen ilçesinde bulunan Sancak Kale’yi Sadrazam Köprülü Mehmet Paşa yaptırmıştır. Sadrazam, Dergâh-ı Ali Kapıcıbaşısı Gevezezâde Ağa’yı denetiminde buradaki grubunun yapımında görevlendirmiştir. Günümüzde alüvyonlarla dolmuş olan bu bölgedeki kale körfezin iç kısmına girecek gemileri korumak amacı ile yapılmıştır.
Kalenin yapımında antik çağda yapılmış olan tiyatronun kesme taş blokları kullanılmıştır. Kale kare planlı olup, içerisinde kaynaklardan öğrenildiğine göre kale dizdarı ile 200 asker görevlendirilmiştir. Bu kaleye Sancakburnu Kalesi denilmesinin nedenini Evliya Çelebi şöyle anlatmaktadır:
Yabancı gemiler İzmir Körfezi’nin iç bölümüne girerken Osmanlı Hükümeti’ne gösterilen saygının nişanesi olarak direklerine beyaz bayrak çekiyorlarmış. O dönemde Osmanlı’nın tümünü kaplayan bir bayrak olmadığından direğine o devletin bayrağını çekmesi yerine bu beyaz bayrağı çekiyorlarmış.
Kale 1688 yılı depreminde yıkılmıştır. Bundan sonra birkaç kez onarılmış, 1828 yılında İzmir Ayanı Mansurizâde Emin Efendi kaleyi yeniden onarmış, tabyalar yaptırmıştır. Bu kalenin yapımı İzmir’in gelişmesini de etkilemiştir. Kale ile İzmir’in liman işlevi güvence altına alınmıştır. Sonraki yıllarda çevresine han, dükkân ve çarşılar yapılmıştır.
Sancakburnu Kalesi 1914–1918 yıllarında İngiliz donanması tarafından iki kez top ateşine tutulmuştur. Burada ölen subay ve erler Narlıdere Şehitliğinde gömülüdür.
Kaleden günümüze pek az kalıntı gelebilmiştir.
Kenthaber Kültür Kurulu
