Gümüşler Ören Yeri (Eski Gümüş)
Niğde’nin yaklaşık 8 km. kuzeydoğusunda eski Andaval yolunun karşısında, Niğde- Kayseri karayolunun 4.km. içerisindeki Gümüşler kasabasında bir kaya manastır kilisedir.
Gümüşler Manastırı yekpare ana kütle kayadan oyulmak suretiyle yapılmış, 13.60 x 13.60 m. Ebadında kare şeklinde üstü açık bir avlu, avlu etrafındaki kayaların oyulmasından meydana gelmiş kilise ve çeşitli ebatlarda, muhtelif amaçlar için kullanılan mekanlardan ve küçük bir yer altı şehrinden meydana gelmiştir.
Niğde Müze Müdürlüğünce yapılan kurtarma kazıları sonucunda örenyerinin iç ve dış mekanları temizlenmiş, gerekli alanlar ışıklandırılmış, manastırın uzantısında kalan ve halkın ikameti için kullanılan mekanlar kamulaştırılarak yapılan kazı çalışmaları sonucunda temizlenmiştir.
Gümüşler Örenyerinin en önemli bölümü yine yekpare kayadan oyulan, eşit kollu haç planındaki kilise kısmıdır. Kilise yuvarlak ve kalın yekpare dört sütun üzerinde yükselmektedir. Üç apsisli olan kilisede sütunlar arasında kalan kısımda kubbe şeklinde oyulmuştur. Kilisenin üç apsisinde ve kuzey-batı duvarında Hz. İsa’nın doğumu vaftiz edilmesi, kiliseye takdimi, gibi Hz. İsa’nın hayatı ile ilgili İncil’den alınma konuları kapsayan freskler bulunmaktadır.
Gümüşler Manastırında bulunan tüm freskler Bizantilog (İngiliz) Michael GOUGH başkanlığındaki bir heyet tarafından 1964-65 yıllarında konservasyona tabi tutulmuştur.
Freskler arasında en ilgi çekeni Gülen Meryem freskidir.
Kapadokya bölgesinde bu freskin bir örneği daha bulunmamaktadır.
