Sarissa (Kuşaklı Örenyeri)
Altınyayla ilçesi, Başören köyünün Akkuzulu mezrasında MÖ 1400'lü yıllarda Hititler döneminden kalma Kuşaklı Örenyeri olarak bilinen ve 1992 yılından bu yana Almanya'nın Marburg Üniversitesi Arkeoloji Bölüm Başkanı Prof. Dr. Anderas Müller Karpe başkanlığında Sivas Müze Müdürlüğü adına kazı çalışmaları sürdürülmektedir. Alman arkeolog Müller ve ekibince antik kentte yapılan kazı çalışmaları sonucu aralarında o dönemde kutsal sayılan yan yana durmuş iki boğa figüründen oluşan İkiz Boğa Ryhton heykelinin de bulunduğu birçok tarihi eser gün yüzüne çıkarılmıştır.
Sarissa, Hititlerin önemli şehirlerinden biridir. Dünyanın devletler arası ilk antlaşması olan ve Mısırlılarla Hititler arasında yapılan Kadeş Savaşı ( M.Ö. 1285 ) sonucu yapılan antlaşmada Sarissanin Fırtına Tanrısının şahitliğinden söz edilmektedir. M.Ö. 1500 ve 1400’lü yıllarda önemli bir yerleşim merkezi olan ve Hitit Krallarının Başkentleri Boğazköy’den gelerek yazlık çalışmalarını yürüttükleri Kuşaklı Yerleşimi, yurdumuzda tablet buluntusu veren 5. merkezdir.
1650 metre yüksekliğinde bulunan Sarissa şehri 1950 adımlık sur kalıntıları ile önemli bir yerleşim yeridir. Şehre giriş, sur üzerinde bulunan 4 kapıdan sağlanmaktadır. Prof. Dr. Andreas Müller Karpe Başkanlığında yürütülen ve 10 yıldır yapılan kazılarda şimdiye kadar bilinen en büyük Hitit Tapınaklarından C binası ile Kralın Sarayı ve şehrin güney ve kuzeybatı sur kapıları ortaya çıkarılmıştır. C Binasında restorasyon çalışmalarına başlanmıştır. Şehrin kuzeybatı sur kapısı altında yer alan savunma ve sulama amaçlı Hitit Barajı duvarlarının açığa çıkarılması ve şehrin tepe noktasında yer alan tümülüsteki kazılar 2003 yılında yapılmıştır.
Kuşaklı höyüğünün güneyinde, Hitit barajı ve açık hava tapınağı yer almaktadır. Mezra yaklaşık 1,5 km uzaklıktadır. Kuşaklı höyüğünün içme suyunun karşılandığı ve dinsel ayinlerin yapıldığı bir alandır. Güney kısmı kayalık ve dik yamaçlardan oluşan bir düzlükte taşlarla set yapılarak gölet oluşturulmuştur. Göletin batı tarafında Hitit yazılı metinlerinde geçen Huwaşi Taşı'nın bulunduğu tapınma alanının mimari öğeleri, kuzeyde suyun tahliye edildiği taştan örülen kanallar, doğu ve batı yönde bazı mimari kalıntıların izleri görülür. Kuşaklı Hitit Kral'ının burada bazı dini törenlere katıldığı Hitit Yazılı metinlerinden anlaşılmaktadır.
