Altınyayla Genel Bilgi
İç Anadolu Bölgesi’nde, Sivas iline bağlı bir ilçe olan Altınyayla, kuzeybatısında Şarkışla, kuzeydoğusunda Ulaş ve Sivas, güneydoğusunda Kangal, Kayseri’ye bağlı Pınarbaşı ilçesi ile çevrilidir. İlçe topraklarının kuzeybatısını Tonus Dağı engebelendirmektedir. Kuzeyinde yer alan Tonus Ovası, İncecik, Mergeşen, İbicek ve Yücekaya yaylaları ilçenin belli başlı düzlükleridir.
İlçenin belli bir akarsuyu olmayıp, sulama amaçlı yapılan Altınyayla göleti, Deliilyas göleti Güzeloğlan Göleti, Doğupınar Göleti bulunmaktadır. Ayrıca (şahlı) Doğupanır köyüne Gazibey barajı ve Deliilyas barajı yapımı inşaatları sürmektedir. Deniz seviyesinden 1.416 m. yükseklikteki ilçenin yüzölçümü 650 km2 olup, toplam nüfusu 17.711’dir.
İlçede Karasal iklim hüküm sürmekte olup, yazları sıcak ve kurak, kışları soğuk ve yağışlı geçmektedir.
İlçe ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayalıdır. İlçe topraklarında göletlerden dolayı sulu tarıma geçilmiş olup hububat, patates, tahıl, şeker pancxarı, sebze ve meyve yetiştirilmektedir. Hayvancılık ilçe halkının en önemli geçim kaynaklarındandır. Büyük ve küçükbaş hayvan besiciliği yapılmaktadır.
İlçe tarihinin çok eskilere dayandığı sanılmaktadır. Eski adı Tonus olan Altınyayla yöresinde
Hititlerin yerleştiğini Sivas yöresinde yapılan arkeolojik araştırmalar ortaya koymuştur. Daha sonra Balkanlardan Anadolu’ya gelen Friglerin, Hitit yerleşim alanlarının üzerlerinde yaşadıkları da araştırmalardan anlaşılmaktadır. Yöre MÖ.VII.yüzyılda Kimmer ve İskit akınlarına uğramış, MÖ.VI.yüzyılın başlarında Medler ve Persler yöreye egemen olmuşlardır.
Lydialılar döneminde Kral Yolunun Tonus’un (Altinyayla) güneyinden geçişi, yörenin önemini daha da arttırmıştır. MÖ.IV.yüzyılın ikinci yarısında Persleri ortadan kaldıran Makedonya Krallığı bir süre yöreye hakim olmuş, İskender’in ölümünden sonra Kapadokia Krallığına bağlanmıştır. Uzun bir süre Pontus ve Ermeni Krallıklarının yönetiminde kalan yöre, MS.17’de bütün Kapadokia ile birlikte Roma egemenliği altına girmiştir. Bu dönemde kısa sürelerle Partların ve Sasanilerin eline geçmiştir.
Malazgirt Savaşı’ndan (1071) sonra Türkmen boylarının yöreye yerleşimi hız kazanmıştır. Kısa bir süre Selçuklu egemenliği altında kalan yöre, Danişmendli Beyliği hakimiyetine girmiş, bu sırada Moğollar Anadolu’yu ele geçirmek üzere harekete geçmiş, Gıyasettin Keyhüsrev’i 1243’te Kösedağı Savaşı’nda yendikten sonra Sivas ve yöresini ele geçirmişlerdir. Bundan sonra Moğollar yöreye egemen olmuş, Moğollara bağlı Selçuklular, Moğolların kurduğu İlhanlı Devleti yöreyi yönetmiştir. 1408 yılında Osmanlı topraklarına katılmıştır.
1873 yılından sonra Şarkışla’ya bağlı nahiye olan Altınyayla’nın Tonus olan adı 1972 yılında değiştirilmiş ve Belediye teşkilatı kurulmuştur. 1990 yılında da Sivas’a bağlı ilçe konumuna getirilmiştir.
İlçede günümüze gelebilen tarihi eserler arasında; İlçe çevresindeki kale kalıntıları ve höyükler ile Altınyayla Cami (1895) bulunmaktadır.
Kenthaber Kültür Kurulu
