Santa Kiliseler Topluluğu
Trabzon’un doğusunda, çam ormanlarının çevrelediği Santa, eski çağlarda önemli bir yerleşim alanı olmasına rağmen buradan söz eden kaynakların yetersiz oluşu hayret vericidir. Buraya ulaşım Maçka-Sumela veya Asun-Yanbolu deresini izleyen Sincan-Mesahor yolundan sağlanabilmektedir.
Trabzon’a uzaklığı 60–70 km. olan Santa’da yerleşimin ilk defa ne zaman başladığı kesinlik kazanamamıştır. Orta Çağda bir Rum sığınağı olduğu sanılan yörede XVII.-XVIII. yüzyıllarda büyük nüfuz artışı olmuştur. XIX. yüzyılda Santa büyük bir gelişim göstermiş, Rodopolis Başpiskoposunun yardımıyla 1863’te burada bir okul açılmıştır. Bunu biri kız öğrencilere ait olmak üzere yedi okul daha izlemiştir. Öte yandan bölgede, Zurnacil, Piştofli, İşhanlı, Binatlı, Çingallı, Goballi, Terzili gibi yerlere dağılmış, irili ufaklı bir takım kiliseler vardır. Terzili’de St.Sheodor, Binatlı’da İlyas Peygamber, İşhanlı’da St.Kiryaki, Piştoflu’da St.Christopher, Çokallı’da Çakallı Kilisesi ile Çingalı’da St.Konstantinos ve St.Petros kiliseleri bunların belli başlılarıdır. Büyük bir olasılıkla 1860–1870 yıllarında yapılan bu kiliselerin hemen hepsi üç apsidli, üç nefli bazilika plânında olup, üst örtülerde beşik tonoz sistemleri uygulanmıştır. Bunlar pencere çerçeveleri, kabartma haçlı kapıları ve çan kuleleri ile ilginç görünümlere sahiptirler.
Kenthaber Kültür Kurulu
