H.Taxiarchoi Kilisesi (H.Archangeldi Kilisesi)
Mudanya Kumyaka Köyü’ndeki H.Taxiarchoi Kilisesini XIX.yüzyıl sonu ile XX.yüzyılın başında buraya gelen F.W.Hasleuck, C.Mac.Farlane, M.Kleonymos ve K.Papadopoulos gibi araştırmacılar tanıtmıştır. Onların bu araştırmalarında H.Buchwalt ve C.Foss değerlendirmiştir.
Kilisede farklı dönemlere ait kitabeler bulunmaktadır.Kilisenin güneyindeki H.Nikolaos şapelinin doğu duvarında 1818 tarihli iki kitabe bulunmaktadır. Naosun batısındaki duvarda ise 16 satırlık büyük bir kitabe daha vardır. Bu kitabelerde kilisenin Constantinus Porphyrogenetos döneminde yapıldığı belirtilmiştir. Büyük olasılıkla bu bir onarım kitabesidir. Sultan II.Mahmut döneminde Bursa Başpikoposu Paneretos kiliseyi ikinci kez onarmıştır. Kilisenin girişi üzerindeki dört satırlık kitabede ise 1862 tarihi yazılıdır. Ancak, kilisedeki monogramlar Eusebios ismini vermektedir. Eusebios’un kişiliği, yazı şekli ve monogram tipleri de bunların VIII.-IX.yüzyıla ait olduğunu belirtir.
Kilise kare planlı bir naosu, pandandifli kubbesi ile beşik tonozlu Yunan haçı planındadır. Kubbe kasnak hizasından başlayarak sekiz yassı kaburga ile sekiz dilime bölünmüştür. Kasnak hizasından dışa doğru daralan sekiz yuvarlak kemerli pencere de buraya yerleştirilmiştir. İç mekanda impost başlıklı sütunlar duvarlara ve birbirlerine kemerlerle bağlanmıştır. Haçın kuzey ve güney kolları birbirine eşit, diğerleri daha dardır. Bu mekan doğuda içten yuvarlak, dıştan üç cepheli bir apsidle sonuçlanır. Kilisenin batısında da yana kaymış bir narteksi bulunmaktadır.
Kilisenin beden duvarları taş ve tuğladan düzensiz bir biçimde örülmüş, yer yer de devşirme parçalar kullanılmıştır.
Kenthaber Kültür Kurulu
