Beyoğlu Genel Bilgi
Marmara Bölgesi'nde, İstanbul İline bağlı bir ilçe olan Beyoğlu, kuzeyinde Şişli, doğusunda Beşiktaş, batısında Haliç, kuzeybatısında Eyüp, güneyinde Fatih, Eminönü ve İstanbul Boğazı ile çevrilidir. Beyoğlu Haliç'in kuzeyinde Kasımpaşa Vadisinin batısı ile Dolmabahçe Vadisi arasındaki alanda yer almaktadır.
Yüzölçümü 20 km2 olup, 2000 Yılı Genel sayım Sonuçlarına göre; toplam nüfusu 231.900'dür.
İlçenin ekonomisi ticaret, turizm ve sanayie dayalıdır. Beyoğlu'nda yaklaşık 26.000 işyeri bulunmaktadır. Ayrıca Haliç kıyısında tersaneler, Hasköy ve Sütlüce'de atölye ve imalathaneler bulunmaktadır. Oteller ve eğlence mekanlarının da ilçe ekonomisinde büyük payı bulunmaktadır.
Beyoğlu'ndaki ilk yerleşimin ne zaman başladığı kesinlik kazanamamıştır. Bazı kaynaklarda Haliç'in kuzeyinde Sykai isimli küçük bir yerleşim yeri olduğu belirtilmektedir. İmparator I.Constantinius (324-337) zamanında bu yerleşim yerinin etrafı bir surla kuşatılmıştır. İmparator II.Teodosius (408-450) şehrin bölgeleri düzenlenirken Sykai'de şehir sınırları içerisine alınarak XIII. Regio Bölgesi meydana getirilmiştir. Burada kilise, forum, hamamlar, tiyatro ve bir de limanı vardı. Bu yerleşim yerinin daha sonraki yıllarda Beyoğlu'na verilen Pera isminin buradan kaynaklandığı sanılmaktadır. Bununla beraber bugünkü Beyoğlu'nun bulunduğu alan Bizans ve öncesindeki dönemlerde ormanlarla kaplı bir yerdi. Bizans döneminde karşı yaka anlamında Pera Bağları ismi buraya verilmiştir. Yabancı kaynaklarda buradan Pera olarak söz edilmektedir.
Beyoğlu'nun ismi ile ilgili bir takım söylentiler bulunmaktadır. Bunlardan birine göre; Fatih Sultan Mehmet zamanında Pontus prenslerinden Aleksios Komnenos Müslüman olmuş ve burada yaşamasına izin verilmiştir. Bir başka söylentiye göre de; Venedik elçisi Andre Giritti'nin oğlu Luigi Giritti Kanuni Sultan Süleyman zamanında Taksim yakınındaki bir yerde yaşıyordu. Osmanlılar bu kişiye Bey Oğlu demişlerdir. Osmanlılarla Venedikliler arasında yazışmalarda buraya Beyoğlu denmiştir. Bu söylentilerden ötürü Pera'ya Beyoğlu ismi verilmiştir. Cumhuriyetin ilanından sonra resmi yazışmalarda Pera ismi çıkarılarak onun yerini Beyoğlu almıştır.
Beyoğlu ilçesi Bizans döneminde Galata ve çevresinde kurulmuş ve burada Venedikliler ile Cenevizliler yaşamıştır. XIII.yüzyılda Cenevizli tüccarların yönetimine verilen Galata İstanbul'un fethinden sonra da bu konumunu sürdürmüştür. İstanbul'un fethinden sonra Anadolu'dan getirilen halk ile Müslüman olmayan halk buraya yerleştirilmiştir.
Galata ve Beyoğlu yöresi bu dönemde kozmopolit bir konumda idi. İspanya'dan kovulan Seferad Yahudileri buraya yerleştirilmiş, ardından İspanya'dan Moorlar, Anadolu'dan gelen Ermeni ve Rumlar buraya yerleşmiştir. 1476 tarihli bir belgeye göre, Galata'da 592 Rum, 535 Müslüman, 332 Frenk ve 62 Ermeni evi vardı. Galata'nın sur içi bölümünde Osmanlılar çoğunlukta olmamakla birlikte Tophane, Fındıklı, Ayaspaşa, Kabataş, Galatasaray'dan Tophane'ye inen yolun çevresi, Beşiktaş, Haliç kıyılarında ise Azapkapı Sokollu Cami çevresi ve Kasımpaşa'da Osmanlılar çoğunlukta idi. Sultan II.Beyazıt 1485'te Galata Saray'ını Beyoğlu'nda yaptırmıştır.
XVI.yüzyılda İstanbul, Beyoğlu ve Galata yönüne doğru genişlemiştir. Osmanlı döneminde batılılaşmanın yaygın biçimde görüldüğü Beyoğlu XVIII.yüzyılda da Kasımpaşa ve Tophane yönüne doğru yayılmaya başlamıştır. Galata'daki yabancı elçilikler Beyoğlu'na taşınmış, Galatasaray ile Tünel arasındaki bölgeye yerleşmişlerdir. Bu dönemde Beyoğlu Galata ile Tünel arasındaki alanda yoğunlaşmıştır. Burada Rum, Ermeni ve Yahudilerden oluşan Gayrimüslimler, Levantenler, yabancı uyruklular çoğunluğu oluşturmuştur. Canlı bir ticaret merkezi konumuna gelmiştir. Osmanlılar ise daha çok Beyoğlu'nun iki yanındaki Tophane, Kasımpaşa, Halıcıoğlu ve Sütlüce'de yoğunlaşmışlardır.
XVIII.yüzyılda I.Mahmut tarafından Bahçeköy'den İstanbul'a yönelik su şebekesinin yapılması ile Beyoğlu da suya kavuşmuştur. Bu nedenle de 1732 yılında Beyoğlu'nda 25 adet çeşme bulunduğu kaynaklardan öğrenilmektedir. Sonraki yıllarda bu çeşme sayısı daha da artmıştır. II. Abdülhamit zamanında Kemerburgaz ile Cendere arasındaki kaynakların suları toplanarak 1904'te Hamidiye Suları ismi altında demir borularla Beyoğlu'na ulaştırılmıştır. 1792'de Halıcıoğlu'nda Humbaracı Kışlası, Taksim Topçu Kışlası yapılmış, ardından 1795'te Mühendishanei Berr-i Hümayun Halıcıoğlu'nda eğitime başlamıştır. 1864 yılında Galata'daki surlar yıkılarak yerine cadde ve sokaklar açılmıştır. Beyoğlu, tramvay (1913) ve tünel (1873) gibi ulaşım olanaklarına kavuşmuştur.
XIX. yüzyılda Galata ile birlikte Beyoğlu'nun bulunduğu alan da yabancı elçiliklerin, bankerlerin, komisyoncuların, banka ve sigorta şirketlerinin bulunduğu bir yerdi. Aynı zamanda da bir eğlence yeri niteliği taşıyordu. 1850-1860 arasında Beyoğlu'nda pek çok kahvehane açılmıştır. Bunların en tanınmışları Caferice, Bella Vista, Cafe Valori ve Cafe Tortoni idi. Aynı dönemin en ünlü tiyatrosu olan Naum Tiyatrosu da burada Fransızca ve İtalyanca oyunlar sergiliyordu. 1917 devriminden sonra Rusya'dan kaçarak İstanbul'a sığınan Ruslar, Beyoğlu'nun önemli bir eğlence merkezi durumuna gelmesinde pay sahibidirler. 1876'da yapılan Site de Pera ismini taşıyan bugünkü Çiçek Pasajı o dönemde işyeri konumunda idi.
XIX.yüzyılın ikinci yarısında Beyoğlu'nda bugün İstiklal Caddesi denilen Cadde-i Kebir'in çevresinde mağazalar, bankalar, kahvehaneler, tiyatrolar, sinemalar, pastaneler ve eğlence yerleri açılmıştır. Bu durum Cumhuriyetin ilanından sonra daha da gelişmiş ve Şişli'ye doğru genişlemiştir. 1940'tan sonraki yıllarda İstiklal Caddesi'nde yeni bir düzenlemeye gidilmiş, Vali ve Belediye Başkanı Lütfi Kırdar'ın döneminde şehirci H.Prost'un plan düzeni uygulanmış, Taksim Topçu Kışlası yıkılmış ve yerine Taksim Parkı ve Gezisi yapılmıştır. Bunu diğer cadde ve sokakların açılması izlemiştir.
Osmanlı döneminde Mutasarrıflıkla yönetilen Beyoğlu, Cumhuriyetin ilanından sonra, 1924'te ilçe konumuna getirilmiştir. Beşiktaş, Kemerburgaz, Şişli ve Taksim bucakları da buraya bağlı idi. Beşiktaş'ın ilçe yapılmasından (1930) sonra Kemerburgaz'da 1936'da kurulan Eyüp ilçesine bağlanmıştır. Şişli'de 1954'te ilçe konumuna getirilerek Beyoğlu'ndan ayrılmıştır.
İlçede günümüze gelebilen tarihi eserler arasında;
Aynalıkavak Kasrı (1614), Piyale Paşa Cami (1570), Arap Cami, Galata Köprüsü, Karaköy Palas, Osmanlı Bankası, Komando Merdivenleri (1850), St.Antoine Kilisesi, Santa Maria Draperi Kilisesi, Aya Triada Kilisesi, Üç Horon Ermeni Kilisesi, Neva Şalom Sinagogu, Galata Kulesi, Tophane-i Amire, Galata Mevlevihanesi (Divan Edebiyatı Müzesi), Cihangir Cami (1559), Ağa Cami (Hüseyin Ağa Camisi), Kılıç Ali Paşa Camisi (1580), Alaca Mescit (XVI.yüzyıl), Azapkapı Camisi (1577), Bedrettin Mescidi (1509), Emin Bey Camisi (Gazi Hasan Paşa Camisi) (1576), Eski Yağkapanı Camisi (XVI.yüzyıl), Kasımpaşa Camisi (Cami-i Kebir) (1540), Hendek Mescidi, Kadı Mescidi, Ayaspaşa Mescidi (XVII.yüzyıl), Kamer Hatun Camisi (1911), Kasımpaşa Cezayirli Hasan Paşa Camisi (1783), Kazancı Mescidi (XVI.yüzyıl), Kemankeş Mustafa Paşa Camisi (1772), Ketanizade Ömer Paşa Mescidi (1710), Kurşunlu Mahsen Camisi (Yer altı Camisi), Kurt Çelebi Camisi (XVII.yüzyıl), Küçük Piyale Camisi (1564), Nusretiye Camisi (1822), Okçu Musa Camisi (XVII.yüzyıl), Pişmaniye Mescidi, Piyale Paşa Camisi (Tersane Camisi) (1573), Saçlı Emir Efendi Camisi (XVI.yüzyıl), Seferikoz Mescidi (XVII.yüzyıl), Sultan Beyazıt Mescidi (1875), Şahkulu Mescidi (XVII.yüzyıl), Şeyhsuvar Camisi, Tumtum Mescidi (XVII.yüzyıl), Tahta Kadı Camisi (XV.yüzyıl), Yel Değirmeni Mescidi (1889), Hacı Mehmet Ağa Çeşmesi, Taksim Maksemindeki I.Mahmut Çeşmesi (1732), Taksim Maksemi (1732), Tophane'de I.Mahmut Çeşmesi, Şişhane Hacı Mehmet Ağa Çeşmesi, Kemankeş Çeşmesi (1766), Topçubaşı İsmail Ağa Çeşmesi, Kaptan Hacı Hüseyin Paşa Çeşmesi, Alman Sarayı (1553).
Taksim Cumhuriyet Anıtı (1928), Saint Antoione Apartmanı, Pera Palas, Çiçek Pasajı, Botter Apartmanı (1890), Hasköy'de Tersane-i Amire'ye bağlı olan Lengerhane (Rahmi Koç Sanayi Müzesi), Venedik Sarayı (Fransız Başkonsolosluğu) (1840), İngiliz Başkonsolosluğu (1844), Hollanda Başkonsolosluğu (1702-1706), Rus Başkonsolosluğu (XVIII.yüzyıl), İsveç Başkonsolosluğu (1871), Gümüşsuyu'nda Alman Konsolosluğu (XIX.yüzyıl), Belçika Başkonsolosluğu (XIX.yüzyıl), Case dİtalia, Kasımpaşa'da Bahriye Nazırlığı Binası (Kuzey Saha deniz Komutanlığı),Frej Apartmanı, Kasımpaşa'da Cezayirli Hasan Paşa Kışlası, Kemeraltı Surp Krikor Lusivariç Ermeni Kilisesi, Panayia Kilisesi, Galatasaray Lisesi, Saint Benoit Fransız Lisesi, Beyoğlu Kaymakamlık Binası (Eski 6.Daire Belediye Müdürlüğü), Metro Han, İstiklal Caddesindeki XIX. Ve XX.yüzyıl başlarına ait apartmanlar, Gümüşsuyu Askeri Hastanesi bulunmaktadır.
Kenthaber Kültür Kurulu
Fotoğraflar, www.geocities.com, www.beyoglu.gov.tr, www.istanbul.gov.tr, www.beyoglubeyoglu.com adreslerinden alınmıştır.
