Şeyh Efendi Tekkesi
Kilis Bölük Mahallesi, Kurtağa Caddesi’nde bulunan bu tekkenin banisi Şeyh Abdullah Sermest Efendi’dir. Bu derg3ahı 1858-1859 yıllarında yaptırmıştır. Ölümüne kadar da burasının şeyhliğini üstlenmiştir. Sermest Efendi 1819 yılında Kilis’te dünyaya gelen Hacı Mehmet Efendi’nin oğludur. Nakşibendi tarikatı’na bağlı olup, bu dergaha Baytazzade hanını, bu hanın etrafındaki 18 dükkanı, bir kahvehaneyi ve bir de fırını vakfetmiştir.
Dergah geniş bir bahçenin doğusunda bulunmakta olup, ayrıca altı derviş hücresi, bir zikir evi (mescit), şeyhin selamlığı ve bahçenin güneybatı köşesinde de türbesi bulunmaktadır. Dergahın yapımında kesme taş ve moloz taş kullanılmıştır. Bugünkü Kurtağa Caddesi’ne açılan basık kemerli bir kapıdan girilen tekkenin sivri kemerli kapısı üzerinde yapım kitabesi bulunmaktadır.
Bu kitabede;
Habbezâ dergâh-ı feyz câh-i ali dil-pesend
Asıtani sâye bahş-i tâk-ı gerdun-ı bülend
İntisab-ı hâk-ı bâb-ı devlet-i bi-irtiyâb
Salikâni kurb-i vasl-ı Hak’tan eyler behre-mend
Himmet-i pirânla yazdım Zihniyâ tarihini
Nevbinâ a’lâdır vâlâ-yı şâh-ı Nakşibend
Tarihuhu 1275 (1858) yazılıdır.
Derviş hücreleri üzerindeki selamlığa avludaki dehlizin karşısına gelen yerdeki merdivenlerden çıkılmaktadır. Bu dehlizin güneyinde derviş hücreleri bulunmaktadır. Bu hücrelerin basık kemerli kapıları, basık kemerli birer pencereleri bulunmakta olup, avluya açılmaktadırlar. Avlunun güneydoğu köşesinde bulunan mescidin küçük bir son cemaat yeri vardır. Basık kemerli bir kapıdan caminin ibadet mekanına girilmektedir. Bu kapı üzerinde de bir kitabe vardır.
Bu kitabede;
Ya Hazreti müceddid-i elf-i sâni
Hakka ki kıldı himmet-i pir-i keramet ârâ
Bu dergâh-i reşâdet a’lâdan oldu a’lâ
Hak-ı dûrri dem-a-dem takbil gâh-ı âlam
Huld-ı berinden akdem ehl-i sulûke me’vâ
İlham ile yazıldı zihni bu tamam tarih
Bab-ı Hüdâyı zîba dergâh-ı feyz-i ‘ulyâ
Tarihu 1276 (1859) yazılıdır.
Mescit 7.00x6.20 m. ölçüsünde olup, iki sivri kemerle iki sahna ayrılmıştır. İçerisi ikisi batı, ikisi de güney cephede olan basık kemerli dört pencere ile aydınlatılmıştır. Mihrap son derece basit bir niş şeklindedir.
Tekkenin banisi Şeyh Abdullah Sermest Efendi ölünce tekkenin avlusuna yapılan türbeye gömülmüştür. Bu türbe dikdörtgen planlı, 12.10x6.80 m. ölçüsünde düzgün kesme taştandır. İki ayrı mekandan meydana gelen türbenin batıdaki bölümü kubbe ile, doğudaki bölümü de çapraz tonozla örtülmüştür. Kuzey cephedeki kapıdan girilen türbede Şeyh Abdullah Sermest Efendi’nin ailesine ait yedi sanduka bulunmaktadır. Kubbeli mekanda da Şeyh Abdullah Sermest Efendi’nin büyük sandukasının yanında dört sanduka daha bulunmaktadır.
Bu türbe 1987 ve 1990 yıllarında iki kez onarılmış, son onarımında içerisi çinilerle kaplanmıştır.
Kilis’te arşiv belgelerinden öğrenildiğine göre, günümüze gelemeyen zaviyeler ve tekkeler bulunmaktadır. Bunlar; Parsa Hatun Zaviyesi, Şemun Nebi Zaviyesi, Revhaniye Zaviyesi, Şeyh İyd Zaviyesi, Bekir Dede Zaviyesi, Hz.Talha Zaviyesi, Şeyh Ahmet Zaviyesi, Şeyh Kırbaç Zaviyesi ve Şeyh Yusuf Zaviyesi’dir. Ayrıca Şeyh Muhammed Arabi tekkesi, Şeyh Muhammed Simati Tekkesi, Şeyh Muhammed Ensari Tekkesi de günümüze gelememiştir.
Kenthaber Kültür Kurulu
