Niksar Ulu Cami
Tokat ili Niksar ilçesinin doğusunda, Fatih Sultan Mehmet Caddesi’nde bulunan bu cami, Danişmendliler döneminde, Cenebnizâde Hasan Bey tarafından 1165 yılında yaptırılmıştır. Anadolu’daki Ulu Camilerin en eski örneklerinden biridir.
Cami kesme taştan kuzey-güney doğrultusunda dikdörtgen planlıdır. Kuzey cephesinde girişi bulunmaktadır. Portal tüm cephe boyunca yüksek olup, iki enli bordür ile üç yandan çepeçevre kuşatılmıştır. Bu bordürler ortada daralan sekiz kenarlı zencerekler, ikinci bordürde gamalı haçlar, üçüncü bordürde de altıgen geçmeler halindedir. Giriş kemeri basık yuvarlak olup, üzerindeki kitabe yeri boştur. Bazı kaynaklarda burada olduğu söylenen II. Abdülhamit’in tuğrası günümüze gelememiştir.
İbadet mekânı kare kesitli, 24 ayak ile mihraba dik beş sahna ayrılmıştır. Bu sahınlardan ortadaki diğerlerine göre biraz daha yüksek ve geniştir. Mihrabın önü ve orta sahnın kuzeyden itibaren üçüncüsü kubbe ile diğerleri de çapraz tonozla örtülmüştür. İbadet mekânının doğu cephesi, kuzey köşesi batıya doğru hafif bir kırılma yaparak kuzeydeki duvar ile birleşmiştir. Ayrıca dış cephesi altı büyük payanda ile desteklenmiştir. İbadet mekânı altı küçük pencere ile aydınlatılmıştır. Pencereler ikili düzen halinde olup, üsttekiler küçük ve dikdörtgen, alttakiler yine dikdörtgen sövelidir. Güney cephesinde mihrabın bulunduğu kısım beden duvarları yüksekliğinde, dışarıya doğru dikdörtgen bir çıkıntı yapmaktadır. Bu çıkıntının iki yanında da yine birer büyük payanda bulunmaktadır. Bu payandalardan kubbeye geçiş pandantiflerle sağlanmıştır. Pandantifler ve kubbe göbeğinde XIX. Yüzyılın karakteristik bitki motifli kalem işleri görülmektedir.
Mihrap önü kubbesi dıştan onikigen kasnaklı olup, üzeri külah ile örtülmüştür. Mihrap üç enli bordür ile kuşatılmıştır. Bu bordürlerde on iki köşeli yıldızlar, altıgen geçmeler bulunmaktadır. Mihrap nişi beş kenarlı olup on iki köşeli yılzı geçmeleri ile doldurulmuştur. Üzeri mukarnaslı olarak sona ermektedir. Caminin portal dışındaki bütün cephesi sıvalıdır.
İbadet mekânının batı cephesinin ortasında çokgen planlı minare kaidesi, bunun üzerinde de kesme taştan silindirik gövdeli tuğla minare bulunmaktadır. Bu minare 1967–1970 yıllarında onarılmıştır.
Kenthaber Kültür Kurulu
Fotoğraf, www.niksar.bel.tr adresinden alınmıştır.
