Nispetiye Kasrı

İstanbul Beşiktaş ilçesi, Bebek sırtlarında bugünkü Etiler’in olduğu yerde, Boğaz’a hâkim bir mevkideki bu kasır Sultan III. Selim (1789–1807) döneminde yapıldığı veya onarıldığı kaynaklarda yazılıdır. XIX. yüzyılın sonlarında Sultan Abdülmecit’in oğullarından Şehzade Süleyman Efendi’ye geçen bu kasır Süleyman Efendi Köşkü ismi ile de tanınmaktadır. Bu dönemde yapılan onarım sırasında özgünlüğünü yitirmiştir.

Cumhuriyet döneminde bir süre kendi haline bırakılan bu kasır 1960 yılında yanmış ve tamamen ortadan kalkmıştır. Yakın tarihlere kadar da kasrın arkasındaki havuz ile bahçesindeki bazı ulu ağaçlar ayakta duruyordu.

Sedat Hakkı Eldem’in yapmış olduğu plan ve restitüsyon projelerine göre kasrın tek katlı, ahşaptan ve enine gelişen bir plan düzeninde olduğu anlaşılmaktadır. Bodrum katı üzerinde merkezi sofalı ve dört eyvanlı divanhane planındaki kasır barok üslupta yapılmıştır. Ortadaki sofa beyzi planlı olup, diğer mekânlar sofanın merkezi ile dik açı şeklinde kesişecek şekilde yerleştirilmiştir. Kuzeybatı-güneydoğu doğrultusunda uzun bir eksen üzerine biri Boğaz’a diğeri de arkadaki koruya bakan iki dikdörtgen planlı eyvan yerleştirilmiştir. Güneybatı-kuzeydoğu doğrultusundaki kısa kenarlardaki eyvanlar giriş taşlığına ve ağalara mahsus odalara ayrılmıştır. Sofaya göre zeminden bir seki ile yükseltilen eyvanların köşeleri çeyrek daire şeklinde yumuşatılmıştır. Eyvanların ön ve arka cephelerinde çıkmalara yedişer pencere açılmıştır.

Kasrın güneybatı yönündeki girişin önündeki iki yandan kavisli merdivenlerle çıkılan bir binek sahanlığı bulunmaktadır. Buradan küçük bir hol aracılığı ile orta sofaya ulaşılmaktadır. Giriş sahanlığının sağında ağalara tahsis edilmiş bir oda, solunda da helâlar bulunmaktadır.

Sedat Hakkı Eldem’e göre beyzi sofanın çatısı altına gizlenmiş basık, bağdadi bir kubbe bulunuyordu.
 

Kenthaber Kültür Kurulu