Sadberk Hanım Müzesi

İstanbul ili Sarıyer ilçesi, Büyükdere Piyasa Caddesi üzerinde bulunan Sadberk Hanım Müzesi’nin bulunduğu yapı XIX. yüzyılın sonlarında yapıldığı sanılan üç tam bir çatı katından meydana gelmiştir. Avrupa mimari üslubundaki bu yapı kâgir zemin üzerine ahşap bağdadi üslupta yapılmış ve Azaryan Yalısı ismi ile tanınmaktadır.

Azaryan Yalısı bahçesi ile birlikte 4.280 m2’lik bir alanda bulunmaktadır. Yalı bu alanın 400 m2’lik bölümünü kapsamaktadır. Yalının dış cephesi restorasyon sonucunda X şeklinde ahşap süslemelerle kaplanmış ve böylece Boğaziçi yalılarından cephe görünümü ile ayrılmıştır. Bina cephesindeki kabaralar nedeni ile halk arasında Vidalı Yalı olarak anılmıştır.

Bu yalı Vehbi Koç tarafından 1950 yılında satın alınmış, 1978 yılına kadar yazlık olarak kullanılmıştır. Bundan sonra Vehbi Koç’un eşi Sadberk Hanım’ın anısına ve Onun ismi ile bir müze yapılmasına aile tarafından karar verilmiştir. Yalının restorasyon projesi ve uygulamasını Prof.Dr. Hakkı Eldem 1978–1980 yılları arasında yapmış, iç mekânlar müze olacak şekilde düzenlenmiştir. Başlangıçta Koç koleksiyonlarının sergilendiği müze 14 Ekim 1980’de ziyarete açılmıştır.

Müzenin giriş katında, hediyelik eşya dükkânı ve küçük bir çay salonu bulunmaktadır. Bugün kullanılmayan ana girişin tavanı, eski Roma mimarisinden esinlenilmiş kartonpiyer kasetlerle süslenmiştir. Zemin kattan duvarları mermer taklidi kalem işleri ile boyalı ahşap merdivenlerden çıkılan birinci ve ikinci katların ortasında ana salonlar, bunların iki yanında da odalar bulunmaktadır. Günümüzde bu odalar sergilenme mekânları olarak kullanılmaktadır. Yalının çatı katında ise teşhir edilmeyen eserlere ait depolar, çalışma odaları ve bir de kitaplık bulunmaktadır.

Sadberk Hanım Müzesi’nde Koç Vakfı Koleksiyonlarının yanı sıra Hüseyin Kocabaş’ın eserleri 1983 yılında satın alınmıştır. Bunlara yer sağlamak amacı ile yalının hemen yanı başında bulunan ve XX. yüzyılın başlarında yapıldığı sanılan harap durumdaki yalı satın alınarak yeniden yapılırcasına restore edilmiştir. Betonarme olarak yapılan yapının ön cephesi ahşap kaplanmış, yangına karşı önlem olmak üzere yan tarafı da ahşap taklidi mermer sıvalıdır. Bu yalı önden üç, arkadan zeminle birlikte dört katlıdır. Girişinde çok amaçlı olarak kullanılan bir salon ile konservasyon laboratuarına yer verilmiştir. Y. Mimar İbrahim Yalçın’ın iki yıl süreli çalışmasından sonra bu bölüm “Sevgi Gönül Binası” ismi ile 24 Ekim 1988’de ziyarete açılmıştır. Müzenin bu bölümünde Hüseyin Kocabaş’a ait eserlerin yanı sıra arkeolojik eserler sergilenmiştir.

Sadberk Hanım Müzesi’nde eserler Sevgi Gönül Binası’nda arkeoloji bölümü, Azaryan Yalısı’nda da İslâm sanatı, Osmanlı sanatı ve etnoğrafik eserler ayrı bölümler halinde kronolojik olarak sergilenmiştir.

Müzenin Anadolu Uygarlıkları Bölümünde Geç Neolitik ve Erken Kalkolitik Çağlar (MÖ. 5400–4750), Eski Tunç Çağı (MÖ. 3200–200), Asur Ticaret Kolonileri ve Hitit çağlarını kapsayan Tarihi Çağlar (MÖ. 2000–1200), Demir Çağ (MÖ.1200–750), Urartu Çağı (MÖ.860–580), Frig Çağı’na (MÖ.750–300) ait çeşitli kap kacaklar, fibulalar, heykelcikler sergilenmektedir.

Müzenin Yunan Uygarlığı Bölümünde, Miken Çağı (MÖ.1450–1200), Geometrik Çağ (MÖ. 1050–700), Orientalizan ve Erken Arkaik çağlar (MÖ. 700–550), Arkaik Çağ (MÖ.570–460), Lydia dönemi (MÖ. VII.-VI. yüzyıl), Klasik Çağ (MÖ. 475–334), Helenistik Çağ’a (MÖ.330–30) ait eserler sergilenmektedir.

Müzenin Roma Uygarlığı Bölümünde, Roma Çağı’na (MÖ.30-MS.395) ait çeşitli kap kacaklar, kandiller, bronz heykelcikler, terakota eserler bir araya getirilmiştir.

Bizans Eserleri Bölümünde, Hıristiyanlığı simgeleyen rölikerler, haç motifleri, altın ve gümüş süs eşyaları, çanak çömlekler, kandiller sergilenmiştir.

Müzenin heykeltıraşlık eserleri ve mezar stelleri bölümünde Roma Çağı Roma portreleri, çeşitli tanrı heykelleri, torsolar ve büstler bir araya getirilmiştir. Bunun yanı sıra cam eserler bölümünde Roma döneminde ve daha önceki dönemlere ait alabastronlar, koku şişeleri, bardaklar, kâseler ve sürahiler bulunmaktadır. Süs eşyaları boncuklar olarak ayrı bir bölümde sergilenmiştir.

Müzenin Nümizmatik Bölümünde, Arkaik Çağ, Klasik Çağ, Helenistik Çağ ve Roma ile Bizans sikkeleri sergilenmiştir. Bunların yanı sıra Osmanlı ve Cumhuriyet dönemi altın ve gümüş paraları da ayrı bir bölüm halinde düzenlenmiştir. Bunların arasında Fatih Sultan Mehmet’in, Kanuni Sultan Süleyman’ın, Sultan II. Mustafa’nın, Sultan III. Ahmet’in, Sultan III. Mustafa’nın, Sultan II. Abdülmecit’in, Sultan II. Abdülhamit’in ve Sultan Mehmet Reşat’ın döneminde basılmış sikkeler, altınlar bulunmaktadır.

Müzenin İslâm Sanatları bölümü Erken İslâm sanatı eserlerinden, VII.-X. yüzyıldan başlayarak Memluklu, Osmanlı döneminin sonuna kadar gelen çeşitli cam, maden, keramik, çini gibi eserleri kapsamaktadır. Bu eserler arasında XI.-XIII. yüzyıl Selçuklu sanatının maden, keramik ve çinileri, şamdanları, çeşitli figürinleri, şişeleri sergilenmiştir. Unların yanı sıra Eyyubilerin (1171–1250) ve Memlukların (1250–1517) maden, çini eserleri, Timurluların (1370–1506) ve Safavilerin (1501–1753) eserleri bir araya getirilmiştir.

Müzenin Osmanlı dönemi eserleri ayrı bir bölüm halinde düzenlenmiş ve burada genel kapsamlı olarak Osmanlı sanatı anlatılmıştır. Bu bölümde Osmanlı gümüş eserleri, tombak ve pirinç eserler, mineli eserler, çini seladon ve porselenler, bronz sürahiler, maşrapalar, kazanlar, aynalar, leğenler, şamdanlar, gülaptanlar, buhurdanlar, fenerler, alemler, gümüş fincan zarfları, karlıklar, tatlı takımları, divitler, çeşitli kutular, mücevherat kutuları, nargileler, çubuklar, saatler, Mink dönemi seladon çiçeklikleri, Lunk ve Young dönemi seladonları, İznik işi çiniler, seramikler, Kütahya çini ve seramikleri, Çanakkale sersamikleri farklı örneklerle en ince detayına kadar sergilenmiştir. Bunların yanı sıra XVIII. yüzyıldan itibaren yapılan Avrupa porselenleri, Beykoz ve Bohemya camları, Osmanlı sanatının ortaya koyduğu hat ve tezhip sanatı eserleri, çeşitli işlemeler, berber örtüleri, ustura keseleri, ayakkabılar, terlikler, çizmeler, Osmanlı amiral üniformaları, peçeteler, oyalar, ipekli dokumalar ünik örnekler olarak sergilenmiştir.

Müzenin Etnoğrafya Bölümünde, Osmanlı devri kadınlarının sokakta ve evde giydiği giysiler, gelenek ve görenekleri yansıtan mankenlerle şekillendirilmiş sahnelere, özellikle kahve ikramı, gelin hamamı, kına gecesi, damat traşı, loğusa gelenekleri, sünnet düğününe yer verilmiştir. Bu bölümlerde mankenlerin ve otantik eşyaların yardımı ile sergilemeler yapılmıştır.

Sadberk Hanım Müzesi çağdaş müzecilik koşullarına uygun düzenlemeleri nedeni ile 1988 Europa Nostra ödülüne layık görülmüştür.

Piyasa Caddesi No:27–29 Büyükdere, Sarıyer
Tel : (0212) 242 38 13

Kenthaber Kültür Kurulu