Gazi Süleyman Paşa Camisi (Vize Ayasofyası)

Gazi Süleyman Paşa Camisi ismi ile tanınan yapı MS.V.-VI.yüzyıllarda antik bir yapının kalıntıları üzerine bazilika planında yapılmış bir Bizans kilisesidir. Bu yapı aynı zamanda Küçük Ayasofya olarak da tanınmaktadır.

Ahşap çatılı taş ve tuğladan yapılmış, üç apsidli bu yapının içerisi ilk yapımında üçer sütunlu iki dizi ile üç nefe ayrılmış, sonraki yıllarda bu sütunların yerini payeler almıştır. Üzerini örten ahşap çatı ise bir süre sonra yıkılmış XII.-XIII.yüzyıllarda buraya yüksek kasnaklı bir kubbe yapılmıştır. Bu kubbenin dışında kalan yerler de tonoz örtülüdür. Değişik dönemlerde yapılan onarımlar sonucunda bu camide farklı bir plan düzeni ortaya çıkmıştır. Bizans ve Osmanlı dönemlerinde yapılan onarımlar yapının orijinalliğinden büyük ölçüde uzaklaşmasına neden olmuştur. Mimari yönden bakıldığında yapının altı bazilika, üzeri de kapalı Yunan haçı planındadır.

Hadım Süleyman Paşa Vize Ayasofyası’nı XVI.yüzyılda camiye çevirmiş ve içerisine apsise göre biraz daha güneyine mihrap, minber ve narteksin güney duvarına da bir minare eklemiştir. Minber günümüze gelememiştir. Mihrabın üzeri geometrik kalem işleri ile bezenmiştir. Caminin ahşap mahfillerinde ve üst kata çıkan merdivenlerinin yalnızca izleri görülmektedir.

XV.-XX.yüzyıllar arasında içerisi kalem işleri ile bezenmiştir. Bu yapının 1952-1953 yıllarında onarılması kararlaştırılmışsa da bu işlem uzun süre geciktirilmiş ve Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından ancak 1980’li yıllarda restore edilmiştir. Bu arada dış duvarları ile iç tabanı ibadet mekanının duvarları betonlaştırılmıştır.

Günümüzde caminin haziresinden hiçbir iz kalmamıştır. Trakya Üniversitesi Arkeoloji ve Sanat Tarihi Bölümü 1996 yılında burada bir temizlik çalışması yapmış, yapının içi ve dışı temizlenmiştir. Duvarlarındaki kalem işleri korunmuş, yapıyı zedeleyen duvarlardaki ağaç ve otlar kurutulmuştur. Vize Kaymakamlığı ile Vize Belediyesi de bu yapının korunması için her türlü olanağı sağlamıştır.

Kenthaber Kültür Kurulu