Mersin-Akkuyu'da kurulması planlanan Türkiye'nin ilk nükleer santral inşaatı ve işletimi için açılan ihalede tek teklifi Rus Atostroyexport verdi.

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı'na bağlı Türkiye Elektrik Ticaret Anonim Şirketi (TETAŞ) tarafından çıkılan nükleer santral ihalesi bugün yapıldı.

Mersin-Akkuyu'da kurulması planlanan Türkiye'nin ilk nükleer santral inşaatı ve işletimi için açılan ihalede tek teklifi Rus Atostroyexport verdi.

İhaleye başvuran 6 şirketten 5'inin verdiği zarf ise teşekkür mahiyetini taşıyor. 6 şirket şunlar:

- Atostroyexport (Rusya)
- Unit Investment N.V. (Hollanda)
- Ak Enerji (Türkiye)
- Suez Tractebel (Fransa-Belçika)
- AECL Atomic Energy Of Canada Limited (Kanada)
- Hattat Holding (Türkiye)

Yaklaşık 50 yıl önce nükleer enerji konusunda çalışmaya başlamasına rağmen nükleer santral ihaleleri üç kez başarısızlıkla sonuçlanan Türkiye, yarışma şeklindeki dördüncü ihaleye bugün çıkıldı.

Mersin-Akkuyu'da kurulması planlanan Türkiye'nin ilk nükleer santral inşaatı için geçen Mart ayında açılan yarışma çerçevesinde son teklifler bugün alındı ve aynı gün teklifler açıldı.

Türk firmalarının yanı sıra Kanada, Japon, Fransız, Rus, Güney Kore, Çin, Hollanda ve Almaya firmalarının ilgi gösterdiği ihale için firmalar son tekliflerini ihale günü saat 14.00'e kadar verebildi. Kapalı zarflar aynı gün saat 14.30'dan itibaren açılmaya başladı.

Alım garantisinin bulunduğu 15 yıl boyunca devlete satacağı elektrik için en ucuz fiyatı verecek firma ihaleyi kazanacak. TAEK'in nükleer santral ölçütlerini karşılamayan firmalar ihale dışında kalacak.

10-11 milyar euroluk yatırım

Nükleer santral, ilk yatırım maliyetlerinin yüksek olmasına karşın yakıt maliyetlerinin düşüklüğü, dışa bağımlılığın azaltılması ve çevre kirliliği açısından en temiz enerji elde etme yöntemi olması nedeniyle Türkiye'nin tercihleri arasında bulunuyor.

Nükleer santralın 3 bin megavat (MW) gücünde olması durumunda 5-6, 5 bin MW gücünde olması durumunda 10-11 milyar dolarlık bir yatırım söz konusu olacağı belirtiliyor.

Türkiye elektrik enerjisi üretimi içinde nükleer santrallerinin payının 2020 yılına kadar asgari yüzde 8, 2030 yılına kadar ise yüzde 20 olmasını hedefliyor.

TAEK'in nükleer santral kriterleri

İhalede TAEK'in nükleer santral kriterlerini yerine getirmeyen firmanın teklifi kabul edilmeyecek. TAEK'in kriterlerine göre, nükleer güç santrali güncel ve kanıtlanmış teknolojik yenilikleri kapsayacak. Başta uluslararası atom enerji normları olmak üzere uluslararası normlara uygun olacak. Santralin ciddi kaza sınıfına giren kazalara karşı da radyolojik sonuçları hafifletecek önlemleri alacak şekilde tasarlanmış olması değerlendirmede dikkate alınacak.

Lisanslama

Nükleer güç santralının saha şartlarından kaynaklanan gerekler ve şartlar hariç tasarımcı ülkenin güncel nükleer mevzuata uygun olarak önerilen santralı büyük ölçüde örnek teşkil edebilecek.

Halen işletilmekte ve aynı teknolojinin en son örneği olan lisanslı bir santral referans olarak gösterilecek. Değerlendirmeye alınacak reaktör tipleri doğal uranyum kullanan basınçlı ağır su ve zenginleştirilmiş uranyum kullanan, basınçlı hafif su ile kaynar hafif su reaktörleri olacak. Bunların dışında kalan (hafif su soğutmalı grafit nötron yavaşlatıcı reaktörler, gaz soğutmalı reaktörler, hızlı üretken reaktörler gibi) reaktörler değerlendirmeye alınmayacak.

En az 40 yıl hizmet edecek, yüzde 60 katkı olacak

Nükleer güç santralinin hizmet edeceği süre en az 40 yıl olacak. Yerli katkı payına yönelik plan ve program önerilecek. Plan ve programda en az yüzde 60 yerli katkı payına ulaşılacak süreç gösterilecek. İşletme deneyimi, santralların işletme deneyimi değerlendirmede dikkate alınacak.

İkinci nesil santrallerin işletme deneyimini gösterir tedarikçinin ülkesine veya diğer ülkelerdeki referans örnek ve örneklerinin belgelenmesi gerekecek. Elektrik çıkış gücü nükleer güç santralının her ünitesinin sahip olacağı garanti edilen net elektrik gücü 600 mw'den büyük olacak.

Teknolojik sınanmışlık

Değerlendirmeye alınacak santral tipleri teknolojik olarak sınanmış olacak. Bu nedenle 4. nesil nükleer santraller değerlendirmeye alınmayacak. Teknolojik sınanmışlık ölçütüyle üçüncü nesil santrallerin önünün açılması hedefleniyor.

Yakıt teknolojisi

Yakıt teknolojisi sınanmış olacak, doğal uranyum ve zenginleştirilmiş uranyum kullanan reaktörler değerlendirmeye alınacak. Yakıt üretiminin ülke içinde yapılanmasıyla ilgili olarak plan ve program önerilecek.

15 yıllık alım garantisi

Santralın kurulacağı taşınmaz, Maliye Bakanlığı veya Bakanlar Kurulu tarafından bedelsiz olarak tahsis edilecek. İhaleye teklif verecek konsorsiyumların bünyesinde nükleer santral işletmeciliği deneyimi olan şirket veya şirketlerin bulunması ya da bu tür şirketlerle anlaşma yapılmış olması koşulu aranacak. İhaleye katılacak şirketlerin 31 Aralık 2020 tarihine kadar 3 ile 5 bin mw arasında kurulu güçte bir santral kurmayı taahhüt etmesi istenecek.

Nükleer santralın üreteceği elektriğe satın alma garantisi verilecek. Ancak bu garanti, 31 Aralık 2020 tarihinden önce işletmeye girecek santral üniteleriyle sınırlı olacak. Satın alma süresi 15 yılı aşamayacak. Satın almaya ilişkin sözleşme 31 Aralık 2030 tarihinden sonraki sürede üretilecek elektrik enerjisini kapsamadığı için, ihaleyi kazanacak şirketlerin 2015 yılından önce santralı devreye sokması özendirilmiş olacak.

TETAŞ, santralda üretilecek elektriğin tamamını satın alabilecek. Nükleer santral 'yarışması', Kamu İhale Kanununa tabi olmayacak.

12 firma şartname almıştı

Bu arada Mersin Akkuyu'da kurulması planlanan Türkiye'nin ilk nükleer santral inşaatının yapım ve işletimi için bugüne kadar 13 yerli ve yabancı firma TETAŞ'tan şartname almıştı. Söz konusu firmalar şöyle:

-AECL Atomic Energy Of Canada Limited (Kanada)
-Itochu Corporation (Japonya)
-Vinci Construction Grand Projets (Fransa)
-Suez Tractebel (Fransa-Belçika)
-Atostroyexport (Rusya)
-KEPCO (Güney Kore-Türkiye)
-China Nuclear Power Components Co. (Çin)
-Unit Investment N.V. (Hollanda)
-Hacı Ömer Sabancı Holding (Türkiye)
-Alsim-Alarko Sanayi Tesisleri (Türkiye)
-Hattat Holding (Türkiye)
-RWE (Almanya)
-Ak Enerji (Türkiye)

Nükleer enerji rüyası 1960'da başladı

Türkiye'nin nükleer enerji rüyası 1960'ta başladı. ABD soğuk savaş döneminde jüpiter balistik füzelerinin Türkiye'de konuşlanması karşılığında Küçükçekmece'de nükleer araştırma reaktörünün kuruluşuna yardım etti. İlk nükleer enerji projesi ise 1967-1970 yıllarında gündeme geldi. 7 yıl sonrası için 300 MW'lık kurulu güçte bir santral düşünüldü. Ancak proje rafa kaldırıldı. 1974'te Akkuyu'da bir nükleer santral kurulması planlandı, fakat bu projede de hayata geçirilemedi.

1983 yılında dönemin Başbakanı Turgut Özal tarafından Akkuyu'da 600 mw'lik kurulu güçte bir nükleer santral projesi gündeme getirildi. Ancak yap-işlet-devret modelinin öne sürülmesi, nükleer ile yolları bir kez daha
ayırdı.

1987 Çernobil kazasının ardından TAEK'in nükleer Enerji Dairesi kapatıldı. 1994 yılında danışmanlık ihalesi açıldı ve Kore kazandı. 1998 'de nükleer santral ihalesi tekrar açıldı. ABD-Japonya ortaklı Westinghouse-Missubishi konsorsiyumu, Kanada'nın AECL (Candu) ve Almanya-Fransa ortaklı NPI firmaları ihaleye teklif verdiler. 25 Temmuz 2000 tarihinde dönemin Başbakanı Bülent Ecevit, nükleer enerji planlarından çok pahalı olduğu için vazgeçildiğini açıkladı ve bakanlar kurulu kararı ile ihale ertelendi.