Mersin Üniversitesi (MEÜ) Mimarlık Fakültesi Mimarlık Bölümü Başkanı Doç. Dr. Güzin Türel ve Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. İlknur Akıner, Mersin'de yaşayan Romanlar'ın hayat tarzını araştırdı. 

Akdeniz Belediyesi'nin kentsel dönüşüm kapsamında yürüttüğü projeleri incelediklerini belirten Yrd. Doç. Dr. İlknur Akıner, kentsel dönüşüm süreci içerisinde Romanlar'ın aynı yerde daha iyi konut ve çevre şartlarında yaşamaları gerektiğini söyledi. Barınma ihtiyacının giderilmesinin insanoğlunun en doğal, en temel ihtiyaçlarından biri olduğunu ifade eden Akıner, "Ülkemizde, barınma problemlerinin çözümüne yönelik olarak ele alınan 'kentsel dönüşüm', kentsel ölçekte ve genellikle fiziksel çöküntü bölgelerinin ele alındığı, koruma ve restorasyon çalışmaları, imar ıslah planları gibi projeler bazında tanımlanıyor. Oysa, tam anlamıyla bir kentsel dönüşümden söz edebilmek için, kenti oluşturan tüm tarafların dönüşümü yönlendiren yapılarda temsil edilebilmeleri gerekir" dedi. 

Kentsel dönüşümün, yerel özel ve proje bazlı olarak bütünleştirici bir yaklaşımla, toplumun problemlerini birçok açıdan değerlendirerek geliştirilmesi gerektiğinin altını çizen Akıner, çevreyi tanımlama ve çevreyi oluşturan popülasyonun yapısını anlamanın kentsel dönüşümde temel alınması gerektiğini söyledi. 

Akıner, "Proje hedeflerinin ve planlama çalışmalarının başarısı, o alanda yaşayan toplulukların kültürel değerlerini, alışkanlıklarını, sosyal ve kişisel yaşam tercihlerini yansıtan mekan oluşturma, mekan kullanımı ve konut oluşumlarını tanıyabilmekten geçer" diye konuştu.
Mersin'de göçün ivmelendirdiği yapılaşmalardan Turgutreis Mahallesi'ni incelediklerini söyleyen Akıner, mahallenin 1924 nüfus mübadelesi sırasında Yunanistan ve Bulgaristan'dan Edirne'ye yerleşen Romanlar'ın Mersin'e göç etmesiyle oluştuğunu belirterek, sözlerine şöyle devam etti: 

"Buradaki Romanlar, kendilerini Türk kimliği altında Roman veya alt kültür olarak tanımlamaktadır. Ülke bayrağı altında, Türkiye Cumhuriyeti yasaları çerçevesinde askerlik hizmetlerini yerine getirdiklerini, vergi ve yasalara karşı yükümlü olduklarını ifade eden Romanlar, mümkün olduğunca günü kurtarmaya odaklı bir yaşam sürmeye çalışmaktadırlar. Kültürel kimlik konusunda başkaldırı içinde değiller. Kendi kimlik ve kültürlerini içinde yaşadıkları diğer kimlik ve kültürlere benimsetmek gibi bir çabaları da yok." 

Romanlar'ın çok kötü şartlar altında yaşamlarını sürdürdüklerini ifade eden Akıner, mahallede doğru dürüst bir alt yapı sisteminin olmadığını, fiziksel çevre şartlarındaki bozulma ve düşük gelir seviyesinin sağlıklı bir çevrede yaşamı engellediğini belirtti. Konutların düzensiz olarak bir araya getirildiğini vurgulayan Yrd. Doç. Dr. İlknur Akıner, ailelerin yarıdan çoğunun 2 odadan oluşan müstakil konutlarda, diğer anlamda gecekondularda yaşadığına dikkat çekti. 

Mutfak, banyo dışarda

Akıner, konutların yüzde 46.7'sinde mutfak, banyo, tuvalet gibi ıslak hacimlerin yaşanan mekanın dışında avlu veya benzeri yerlerde oluşturulduğunu ve bazı ailelerin ıslak hacimleri ortak kullandıklarını belirtti. Görüşme yaptıkları ailelerin yüzde 40'ının 35 yaşın altında olduğunu söyleyen Akıner, mahallede işsizlik oranının yüzde 43.3, sabit gelir getiren işe sahip olanlarının oranının ise yüzde 3 olduğunu ifade etti. Mahallede yaşayanların yüzde 53.3'ünün müzisyenlik, araba yıkama, temizlik, hamallık, seyyar satıcılık veya çöp toplama gibi gündelik işlerde çalıştığını söyleyen Akıner, "Turgutreis'te kadınların eğitim düzeyi erkeklerden daha düşük. Çocuk yaşta okul yerine daha çok işe gittiklerinden eğitim seviyesi düşüyor. Romanlar eğer kendilerine imkan sağlanırsa geleneksel işlerine devam etmek istiyorlar. Pek çoğu demir, çelik işinde kalifiyeler fakat endüstrileşmeyle beraber işlerini kaybetmiş. Akdeniz Belediyesi'nin öncülüğünde 2004 yılında 'Romanlar Derneği' kurulmuş ve belediye o günden bu yana gençlere yönelik sepet yapım kursu, müzik ve dans kursu ile okuma-yazma kursu gibi 3 projenin gerçekleşmesini sağlamış. Ancak bu projelerin sürekliliği olmamış" şeklinde konuştu.
 
Romanlar Derneği başkan ve yardımcılarının ifadesine göre Turgutreis'te sadece 28 evin tapulu, 12 evin satış senetli ve diğerlerinin gecekondu olduğuna değinen MEÜ Mimarlık Fakültesi Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. İlknur Akıner, "Öncelikle alan etaplara ayrılarak yeni konut alanlarının inşa edilmesi ve biten dairelere insanları yerleştirerek bölgeden kopmadan dönüşümün sağlanması gerekmektedir. Daha sağlıklı bir yaşam alanı sağlanmadan diğer konularda yapılacak girişimler daima yetersiz kalmaya mahkum olacaktır. Öncelikle barınma problemlerinin çözülmesi, ardından diğer problemlerin çözümüne gidilmesi dönüşüm sürecini hızlandıracaktır" dedi.

Yeni konutlar yapılmalı 

Alanın hukuksal problemlerinin çözülmesinin ardından aynı bölgede kiralık konut üretiminin yapılması ve ev sahibi olmak için ödeme gücü olmayanların belediye mülkiyetindeki kiralık konutlara yerleştirilmelerinin çözüm olacağını vurgulayan Akıner, Mersin genelinde olduğu gibi 150-200 metrekarelik büyük konutlar yerine 70-100 metrekarelik 2+1 veya 3+1 tipi konutlar tasarlanarak daha fazla ailenin yerleşiminin sağlanması gerektiğinin altını çizdi. Akıner, sözlerini şöyle tamamladı: 

"Sosyal dayanışma ve yardımlaşmanın sağlandığı dernek mekanının toplum merkezi haline dönüştürülmesi gerekmektedir. Bu mekanda internet kullanım olanaklarının sunulduğu, müzik ve dans alanlarının oluşturulduğu, sepet yapımı gibi el emeği ürünlerin satış imkanlarını sağlayacak ortamlar oluşturularak kadınlar ve çocuklar da bu alana dahil edilmelidir."