Kilis Sivil Mimari Örnekleri

Kilis sivil mimarisinde evlerin plan düzeni çoğunlukla doğu-batı doğrultusundadır. Bunun da nedeni iklim koşullarından kaynaklanmaktadır. Kuzeyden gelen soğuk hava ve çöl soğuğunun önüne geçebilmek için yapıların cephesi daha çok güneşe yönelik olarak yapılmışlardır.

Kilis evleri Gaziantep evleri ile çok yakın benzerlikler göstermektedir. Evler tek veya iki katlı olarak yöresel sarı, kırmızı ve siyah taşlardan yapılmışlardır. Yapıların duvarları beyaz veya kirli sarı renkte taşlardan olup kemer, kapı girişleri ve pencere çevreleri alternatifli olarak yerleştirilmiş siyah, beyaz ve kırmızı taşlardan kuşaklarla çevrilidir.

Çoğunlukla avlu içerisindeki evlerde hela, kiler ve mutfak, çamaşırlık ve ahırlar gibi yapılar avlunun bir kenarına tek katlı olarak yerleştirilmiştir. Bu bölümlerin üzeri toprak damlı olarak yapılmışlardır. Bunun da nedeni un, bulgur gibi yiyecekler ve meyveler burada kurutulmuş olmalarıdır.

Kilis evlerinin ön yüzleri iki katlı olup alt katlar kalın ve muntazam yontulmuş taşlardan subasman şeklinde yapılmışlardır. Sokağa yönelik cepheler tamamen sağır duvarlar halindedir Evler daha çok içe yöneliktir. Cephelerin ortalarına yuvarlak kemerli giriş kapıları yerleştirilmiştir. Kapılar kırmızı,siyah ve beyaz taşlarla çevrelenmiştir.

Evlerin giriş kapıları bazen yuvarlak kemerli bazen de düz lentoludur. Bu kapıdan bahçe içerisinde olmayan evlerde dar bir dehlize oradan da zemini siyah ve beyaz taşlarla döşenmiş bir avluya girilmektedir. Bu evlerde avlu çevresine sıralanmış olan odalar yazlık ve kışlık olarak iki ayrı konumda düzenlenmiştir. Buradan merdivenle evin üst katına çıkılmaktadır. Bu kat daha çok geleneksel Türk evi plan tipinde olup, ortadaki sofanın iki yanına odalar sıralanmıştır. Bunlar genellikle yatak odalarıdır. Odaların içerisinde yüklükler, dolaplar ve raflar bulunmaktadır. Bazılarında ise gusülhaneye de yer verilmiştir. Odaların önlerinde eşikler Kilis evlerini vazgeçilmez bir öğesidir. Yüksek tavanlı odaların en süslemeli yerleri de tavanlardır. Tavanlara ağaç işlemeli göbekler yapılmış ve buradan çıkan çıtalar boş alan bırakmamacasına tüm tavanı kaplamıştır. Pencereler dar ve uzundur. Ancak iklimden ötürü çoğunlukla pencerelerin küçük oldukları da dikkati çekmektedir.

Bazı evlerde pencerelerin üzerlerine kuşlara özgü küçük kuş evler veya kuş yuvaları yapılmıştır. Pencere kapaklarına ve kafesler evlerde özen gösterilmiştir. Pencere kapakları ve kapılar yöresel ağaç işçiliğinin güzel örnekleri olarak karşımıza çıkmaktadır.

Kilis evlerinin en büyük özelliği üst örtüler toprak dolgulu dam şeklinde oluşudur. Bunun da nedeni yaz aylarında çok sıcak olan şehirde geceleri burada yatıma geleneğinin sürmesidir.

Kilis’de XIX.yüzyıldan kalan yabancı mimariden esinlenen taş yapılar çoğunluktadır.

Türkiye’nin bir çok yerinde olduğu gibi yeni yapılanma Kilis’te de kendisini göstermiştir. Yeni açılan cadde ve sokakların çevresinde modern yapılar birbirini izlemektedir.

Kenthaber Kültür Kurulu

Fotoğraflar, www.kilis.bel.tr adresinden alınmıştır.