Yerevman Surp Haç Ermeni Kilisesi
Kuruçeşme'de Kırbaç Sokağı'nda Ermeni Gregoryen kilisesidir. 28 Şubat 1798'de Patrik II.Zakarya'nın takdise ederek ibadete açtığı bu kilise Amira Hovivyan ve Episkopos Hovhannes'in maddi katkılarıyla yapılmıştır. Zaman içinde harap olan kilise ikinci kez Mimar Garabet Balyan'ın projesi ve kontrolluğunda inşa edilerek 16 Kasım 1834'de Patrik II. Isdepannos Zakaryan tarafından takdis edilerek tekrar ibadete açılmıştır.
Kilisenin bahçesine1835'de, günümüzde kapalı olan Tarkmançatz Ermeni ilkokulu, 1858'de kilisenin doğusuna bir çan kulesi eklenmiştir. Bahçedeki iki çeşmeden biri 1872 diğeri ise 1905'de yapılmıştır. 1919'daki Kuruçeşme yangınında çatı, çan kulesi ve kapıları yanan kilise yeniden onarılmıştır. Bu kez çan kulesi Garabed Halacyan tarafından demirden inşa edilmiştir. Kilise,1977 ve 1988 senelerinde tekrar onarım görmüştür.
Kilisenin bahçesindeki okul kapandıktan sonra İstanbul'daki önemli korolardan biri olan Gomidas korosuna tahsis edilmiştir. Ermeni kiliselerinde az rastlanan bir simetri örneği bazilika planlı bu kilisede kullanılmıştır. Ana apsisin iki yanında küçük birer şapel şeklindeki hücrelerden kuzeydeki vaftizhane güneyindeki ise kutsal eşyaların korunduğu hazine odasıdır. Apsis'in önündeki sunak ahşap işçiliği ve altın kaplama varakları ile oldukça dikkati çekmekte olup üzerine yapılmış olan aziz resimleri son döneme aittir. Narteks'den yukarıya çıkan bir merdivenle koroya ayrılan galeriye çıkılır. Moloz taşdan yapılmış olan cephe son derece sade olup, binanın üst örtüsü kiremit kaplı kırma çatıdır.
Kilisenin tarihindeki önemli olaylardan biri Ermeni ve Gregoryen cemaatlerinin Patrik I. Bogos (1815-1823) zamanında toplanmaları, diğeri ise 12 Ekim 1913'de Ermeni harflerinin bulunuşunun 1.500. yıldönümünün burada kutlanmış olmasıdır.
Kenthaber Kültür Kurulu
